یک پژوهشگر آثار تاریخی خبر داد: شهر و جزیره "کیلوا" به عنوان نخستین دولت‌شهری که توسط شیرازی‌ها در آفریقا تاسیس و در سال ۱۹۸۱ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده، در حال نابودی است .
به گزارش پایگاه " اخبار معماری "، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، مرتضی رضوانفر - عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری -، با اعلام این خبر گفت: «علی ابن حسن شیرازی» و شش فرزند او از قرن ۱۰ میلادی به مدت ۵۰۰ سال چندین دولت‌شهر در شرق آفریقا در بخش‌هایی از کشورهای سومالی، کنیا، تانزانیا و موزامبیک ایجاد و امپراتوری شیرازی‌ها را در آن منطقه تاسیس کرده‌اند.
او با بیان این‌که در نهایت در سال ۱۵۰۲ میلادی و پس از شکست از پرتغالی‌ها، تمدنی که برای شرق آفریقا، دولت، تجارتِ جهانی و شهرسازی نعمت‌های زیادی به همراه آورده بود، به مرور به سمت نابودی رفت، افزود: در این میان شهر و جزیره کیلوا به عنوان نخستین دولت‌شهری که توسط شیرازی‌ها تاسیس شده با داشتن آثار ارزشمندی مانند دو مسجد زیبا (مسجد جامع و مسجد کوچک) و دو قصر باشکوه (قصر بزرگ و قصر کوچک) در سال ۱۹۸۱ میلادی در فهرست میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسید.
او با بیان این‌که یونسکو این جزیره را گواه شاخصی برای گسترش اسلام در شرق آفریقا از قرن دهم تا نوزدهم می‌داند، تاکید کرد: «ابن بطوطه» نیز در سال ۱۳۳۱ میلادی با دیدار از این جزیره، آن را یکی از زیباترین شهرهای جهان نامیده است.
حضور احشام روی میراث جهانی کیلوا در شرق آفریقا
آن‌چه میراث شیرازی ها در هزار سال قبل را در معرض آسیب قرار داد
او در ادامه به وجود قصر بزرگی در این شهر با ۱۰۰ اتاق اشاره کرد و افزود: این قصر تا قرن هجدهم بلندترین ساختمان در شرق آفریقا محسوب می‌شد و دارای چند کتیبه باارزش بود که اکنون در موزه برلین نگهداری می‌شود.
رضوانفر همچنین وضعیت کنونی آثار این منطقه را نگران‌کننده دانست و گفت: این آثار ارزشمند به مرور تبدیل به چند خرابه شده که از نظر کارشناسان یونسکو، رسیدگی نکردن، امواج اقیانوس، رطوبت هوا، کشاورزی و حضور احشام در حریم آثار، عاملی برای نابودی این میراث «آفرو شیراز» (آفریقایی- شیرازی) شده است.
این تصویر متعلق به سایت کیلوا است که در آن قصر بزرگ به نمایش درآمده است
نخستین قدم برای نجاتِ میراث شیرازی‌ها در آفریقا، معرفی است
رضوانفر که برای انجام بررسی‌های خود در گذشته به این منطقه سفر کرده و آن‌جا را به طور کامل پژوهش و بررسی کرده است، همچنین در گفت‌وگو با ایسنا، نخستین قدم برای نجات این محوطه تاریخی در "کیلوا" را «معرفی این منطقه برای ایرانی‌ها» دانست.
او با اشاره به موقعیت جغرافیایی جزیره کیلوا به عنوان یک جزیره، گفت: برای رفتن به آن جزیره تردد آسان نیست، به همین دلیل نخست باید این منطقه دست‌کم در ایران معرفی شود تا مردم کشورمان نیز با آن منطقه و آثارش آشنایی پیدا کنند، در واقع این هدفی است که من نیز به دنبال آن هستم.
وی با بیان این‌که حفظِ هویت ایرانی‌ها و این‌که بدانند شرق تا غرب جهان در سه قاره آسیا و اروپا و آفریقا گسترش پیدا کرده است، آن را شامل حوزه‌های زبان فارسی و فرهنگِ ایرانی، فرهنگِ کرامت، ادب، شعر و هنر و حتی فرهنگ دیوانی و درباریِ ایرانی‌ها دانست و اضافه کرد: این اتفاق خود حفظِ هویت ایرانی‌ها در آن منطقه است که معتقدم با معرفی به درستی صورت می‌گیرد.
این پژوهشگر با اشاره به تاکید یونسکو مبنی بر این‌که یکی از روش‌هایِ حفاظت از آثار تاریخی، ارتقای آگاهی و آگاهی‌بخشی و دادن اطلاعات به مردم است، افزود: در واقع زمانی‌که مردمِ بومی بدانند آثاری متعلق به گذشته آن‌ها مورد توجه جهانیان است، به آن توجه می‌کنند، اما در غیر این صورت مناطق تاریخی شبیه به مکانی می‌شود که احشام در حریم آن عبور می‌کنند و نقاط تاریخی آن به مرور از بین می‌روند، چون توریست کم به آن مناطق می‌رود.
او به بالا بودن هزینه‌ها برای دیدن این منطقه در شرق آفریقا اشاره کرد و گفت: چیزی حدود ۳۰۰ دلار هزینه بازدید از آن منطقه است، باید قایق اجازه شود، راهنمایی برای معرفی بخش‌های مختلف در اختیار گرفت و هزینه‌های مورد نیاز دیگر. به همین دلیل معرفی این منطقه باید در اولویت قرار گیرد.
راهی که شیرازی ها برای نجات میراث‌شان در آفریقا باید پیش بگیرند
وی با تاکید بر وجود یک‌سری موسسات بین‌المللیِ فعال در حوزه مرمت آثار تاریخی در این منطقه، بیان می‌کند: شاید اگر ایران بتواند با این موسسات ارتباط برقرار کرده و آن‌ها را برای در اولویت قرار دادن مرمت این آثار ترغیب کند، بتوان آن‌ها را از خطر تخریب نجات داد.
او قدمت حضور شیرازی‌ها در این منطقه از افریقا را بیش از هزار سال دانست و ادامه داد: به دلیل خدمت‌هایی که شیرازی‌ها در زمان حضورشان در این مناطق انجام داده‌اند، اکنون بیشتر قبایل آن مناطق خود را شیرازی می‌دانند، در واقع شیرازی بودن برای‌شان یک ارزش است حتی نام فامیلی افراد زیادی در این منطقه «شیرازی» است، مانند فامیلی وزیر فرهنگ کیلوا.
او با بیان این‌که همه قوم علی حسن شیرازی با هفت کشتی در این جزایر و مناطق ساحلی آن که چندین کشور را شامل می‌شود، مستقر شده‌اند، این اقدام را دارای تاثیر زیادی در آفریقا، فرهنگ سواحیلی و گسترش اسلام در شرق آفریقا دانست و توضیح داد: یک بخش فرهنگ سواحیلی متعلق به زبان آن‌هاست که دانشجویی در پایان‌نامه خود توانست ۴۰۰ کلمه به دست آورد، آداب و رسومی مانند «آیین نوروز»، فناوری‌ها و آن‌چه در کشاورزی و معماری و کشتی‌سازی و شهرسازی، جهت‌یابی، بندرسازی و تجارتِ راه دور حتی تا چین و هندوستان و تشکیل دولت‌شهر توسط شیرازی‌ها در این نقطه از شرق آفریقا توسط شیرازی‌ها تاثیرگذار بوده است. حتی آن‌ها تنها گروهی بوده‌اند که بدون هیچ جنگ و خونریزی دولت تشکیل دادند، پس از آن اسپانیایی‌ها، پرتغالی‌ها، عمانی‌ها و آلمانی‌ها و دیگر گروه‌ها برای تشکیل دولت جنگ و خونریزی داشته‌اند.
او این عوامل را در ارزشمند بودن حضور شیرازی‌ها در این مناطق تاثیرگذار دانست و افزود: معتقدم استانداری شیراز باید در این زمینه فعال باشد و مردم شهر شیراز توجه و رسیدگی به این منطقه تاریخی مربوط به اجداد خود را از مدیران منطقه‌ای درخواست کنند.
اگر کیلوا را نبینند، بار دیگر وارد فهرست میراث در خطر یونسکو می‌شود
این پژوهشگر حتی به حضور چند گروه ایرانی در ان منطقه و بازگشت‌شان به کشور اشاره کرد و گفت: کتابخانه ملی آن منطقه علاقه‌مند بود با کتابخانه ملی ایران برای ترمیم نسخ خطی و اسناد و تصاویرِ موجود باقی مانده از گذشته که متعلق به شیرازی‌ها بود در ارتباط باشد که حتی کتابخانه ملی، کارگاه آموزشی در آن منطقه برگزار و به آن‌ها در این حوزه کمک کرد.
او به وجود چند حمام تاریخی در زنگبار اشاره کرد که برای مرمت نیاز به نظارت استادکارانِ ایرانی دارند و گفت: توریست‌های زیادی از اروپا و آفریقا از این حمام‌ها دیدن می‌کنند.
وی اما با اشاره به حضور کمِ توریست در منطقه کیلوا در شرق آفریقا به دلیل فاصله ۳۰۰ کیلومتری ان از پایتخت، ادامه داد: نسخه رسیدگی به کیلوا با زنگبار قدری متفاوت است، آن‌ها مشکلات اقتصادی دارند، اما هر دو جزو جزایر متعلق به تانزانیا هستند.
رضوانفر با بیان این‌که زنگبار یک جزیره توریستی است که شهر سنگی آن نیز در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است، ادامه داد: کیلوا نیز همراه با یک جزیره در همسایگی خود در این فهرست به ثبت رسیده است، اما به دلیل بی‌توجهی‌ها در سال ۲۰۰۴ در فهرست میراث در خطر یونسکو قرار گرفت و پس از آن با حمایت مالی و اقدامات مرمتی توسط چند موسسه بین المللی، در سال ۲۰۱۴ میلادی از فهرست آثار در خطر خارج شد.
او تاکید کرد: به دلیل رهاشدگی محوطه‌های تاریخی کیلوا در شرق آفریقا در این روزها و وضعیت نابسامانِ آن، کارشناسان یونسکو معتقدند در صورتی‌که بار دیگر به این محوطه رسیدگی نشود، احتمال خروج آن از فهرست میراث جهانی و قرار گرفتن آن برای دومین بار در فهرست میراث در خطر یونسکو وجود دارد.
ایسنا
تماشای معماری آلوار آلتو
