اغلب محله‌های کلانشهر تهران در گذشته‌ای نه چندان دور، زمانی‌که هنوز آپارتمان‌ها و بزرگراه‌ها مانند قارچ سبز نشده بودند، بستر مناسبی برای کاشت و برداشت محصولات کشاورزی محسوب می‌شد.
به گزارش پایـگاه " اخـبــار معـمـاری " به نقل از همشهری آنلاین، اکنون هم تعداد انگشت‌شماری از محله‌های پایتخت این ویژگی و بکر بودن را حفظ کرده‌اند. محله «کن» در محدوده غربی پایتخت هم یکی از این محله‌ها است که بخش قابل توجهی از میوه و محصولات کشاورزی شهر تهران در آن تولید می‌شود. در راستای توسعه و حفظ این هویت تاریخی و هم‌چنین برای پوشش بخشی از سرانه‌های اجتماعی و ورزشی محله کن، کلنگ ساخت مجموعه فرهنگی «دژباغ کن» برزمین زده شد.
باغ‌های بسیاری در محله کن وجود دارد. شاخه‌های درختان این محله در اغلب فصول از پرباری محصول سر خم کرده‌اند. «توت»، «شاتوت»، «گیلاس»، «گردو»، «سیب»، «هلو» و «خرمالو» از جمله محصولات کشاورزی این بخش محسوب می‌شوند. «محمود کلهری»، شهردار منطقه ۵، هدف از ایجاد مجموعه دژباغ را توجه بیشتر به جایگاه محله کن در راستای تولید و عرضه محصولات کشاورزی در پایتخت عنوان می‌کند و در این‌باره می‌گوید: «این مجموعه بخش زیادی از سرانه‌های اجتماعی و ورزشی محلی کن را پوشش خواهد داد. چراکه قرار است در این فضا، مجموعه‌ایی تفریحی، سیاحتی و فرهنگی به مساحت ۵ هزارمترمربع ساخته و از طریق آن خلاهای موجود در محله کن برطرف شود. طرح این پروژه از سوی سازمان «نوسازی» شهرداری تهران ارائه و کارگاه عمرانی آن تجهیز شده است.
اکنون حدود یک ماه از آغاز این پروژه می‌گذرد و تا پایان مهرماه سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری خواهد رسید. همه توان ما براین است که محله کن با توجه به نقش و جایگاهش در پایتخت و متناسب با زحمتی که در امر تولید محصولات کشاورزی در آن کشیده می‌شود، بیش از این مورد توجه قرار بگیرد و به آن اهمیت بیشتری داده شود.»
کمبود سرانه ورزشی به‌ویژه برای بانوان و نبود مکان‌هایی برای برگزاری «جمعه بازار»، جشنواره‌های محلی، اجتماعات محلی، و نبود زمین بازی برای کودکان و برگزاری و کلاس‌های تابستانی و کتابخانه، از جمله کمبودهای محله کن است که در این مجموعه پوشش داده خواهد شد. کلهری این پروژه را راهکاری مناسب برای رفع این کمبودها می‌داند: «طراحی این مجموعه سال گذشته آغاز شد و مجموعه‌ایی اجتماعی است که کاربری‌های تفریحی، فرهنگی و آموزشی دارد و تلاش می‌کنیم تا بالایه‌های مختلف اجتماعی نیز ارتباط برقرار کند. بخشی از این مجموعه به‌صورت میدان‌گاه عمومی طراحی شده است که می‌تواند برای استفاده از مراسم مختلف و جشن‌های کشاورزی مورد استفاده قرار بگیرد. چون در محله کن با برداشت محصولات باغ‌ها جشنواره‌های متعددی در فصول مختلف برگزار می‌شود.
برای همین دژباغ کاربری‌های تفریحی و آموزشی دارد که جای خالی‌اش حس می‌شد. علاوه بر این رویکردها، کارگاهی نیز برای توانمندسازی زنان خانه‌دار و سرپرست خانوار و مکانی برای کلاس‌های آموزشی، فضاهای فرهنگی نیز در نظر گرفته شده است.
از سوی دیگر، امکان گسترش طرح به باغ‌های اطراف در راستای بهسازی بافت‌های مجاور و نیز امکان بسته شدن دیواره‌ها برای کنترل فضاها با لوازم بازی کودک، از مهم‌ترین چشم‌اندازهای این پروژه است. برمبنای طراحی در نظر گرفته شده، دژباغ براساس الگوی معماری سنتی کن (معماری شمیرانی) ساخته می‌شود. علاوه بر آن در این پروژه از ایده‌های اقلیمی، ورودی‌های متعدد برای مجموعه، سردر ورودی باغ ایرانی و... استفاده خواهد شد. محله کن، تنها مجموعه باغ‌های به هم پیوسته در پایتخت محسوب می‌شود. به همین دلیل مدیریت شهری نگاه ویژه‌ای به این موضوع دارد. در همین راستا کارگروه ویژه کن تشکیل و جلسات متعددی درباره این محله برگزار شده است و در آینده نزدیک، شاهد دستاوردهای خوبی برای این محله هستیم.»
«محمد سالاری»، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران، از پروژه دژباغ کن به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های نهفته این محله یاد می‌کند. او درباره این پروژه بزرگ در غرب پایتخت می‌گوید: «این محدوده ظرفیت عظیمی به‌عنوان باغ‌های انبوه کن یا باغ‌های انبوه شهر تهران داشت که طی دهه‌های گذشته به آن بی‌توجهی شده و بخش عمده‌ای از آن از بین رفته بود. اکنون مهم‌ترین اولویت‌های مدیریت شهری جدید، صیانت از باغ‌ها، فضای سبز و میراث‌های طبیعی و دارایی‌های ارزشمند شهر است. برای همین من و همکارانم در شورای‌شهر توانستیم با مشارکت دوستان شورایاری و امام‌جمعه سابق و همه اهالی این محله که از قدیم در این محله سکونت داشتند، طرح موضعی ۱۰۷۰ هکتار باغ‌های کن و کشت اجباری را در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور به تصویب برسانیم. در کنار طرح موضعی، طرح تفصیلی محله کن در کمیسیون ماده ۵ نیز به تصویب رسید. در جلسات کارگروه کن، از سوی شورایاران و جوانان در این زمینه دغدغه‌هایی به درستی مطرح شده بود. ادبیات گفتمانی آنها براساس مسائل شهرسازی و معماری بود که این موضوع نشان‌دهنده بروز و ظهور رویکردهای مشارکتی در جوانان این محله است. این جوانان از من بهتر این مسائل را درک کردند.»
باغ‌های کن از جمله باغ‌های به هم پیوسته شهر تهران است که باید از این گنجینه به خوبی نگهداری کرد. محمد سالاری در ادامه می‌گوید: «پروژه‌هایی مانند دژباغ کن، محرک توسعه هستند. این پروژه‌ها علاوه بر اینکه بخشی از سرانه‌های فرهنگی، اجتماعی و تفریحی محله را پوشش می‌دهند، می‌توانند یک الگوسازی برای اهالی کن باشند و به آنها یادآوری کنند که می‌توانند این معماری فاخر را برای ایجاد یک فضای تفرجگاهی ایجاد کنند و صیانت از باغ‌ها به سبب مادی نیز به نفع آنها خواهد بود. اگر در شورای‌شهر و شهرداری برای این محدوده، این وقت را می‌گذاریم، تنها برای اهالی کن نیست، بلکه برای کل پایتخت است.
در ادبیات باغ‌ها ۲ نوع باغداری وجود دارد؛ باغ‌های به هم پیوسته یا انبوه و باغ‌های تک باغ. کن، «سوهانک» و «فرحزاد» تنها باغ‌های به هم پیوسته شهر تهران هستند و صیانت از آن کمک به شهر تهران و مجموعه شهری است. امیدواریم این نگاه‌های کیفی، تجلی‌اش در آینده مشخص شود. سازمان نوسازی به‌عنوان کارفرما، عملکرد خوبی داشته و قرار است زودتر از موعد این پروژه را افتتاح کند. برای بازگشت ثروت کن به اهالی آن، تلاش‌های زیادی شد. اکنون به دنبال تحقق خواسته‌های آنها هستیم و امیدواریم با کلنگ‌زنی این مجموعه فرهنگی، بخشی از درخواست‌های اهالی کن برای توسعه فضاهای اجتماعی، توجه به محله و دریافت خدمات شهری، جبران شود.»
تماشای معماری آلوار آلتو
