قلعه سریزد یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان بوده است.
دژ سریزد در شهرستان مهریز، استان یزد، واقع شده است. این قلعه از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان بوده و از آن به‌منظور ذخیره‌سازی غلات، پول، طلا و زیورآلات استفاده می‌شد.
قلعه تاریخی سریزد از خشت و گل در مساحتی بیش از هفت‌هزار و هشتصد متر مربع ساخته شده و در دوره‌های مختلف تاریخی مرمت و بازسازی شده است.
پلان قلعه تاریخی سریزد به شکل مستطیل است که براساس سبک معماری دوره ساسانی ساخته شده است. درواقع پلان آن شامل دروازه تـاشو ورودی، دیواره‌های خشتی، دژ دولایه، بارو، شش برج کوچک دفاعی، راهروها، طاق‌های ضربی، خانه‌ها، اتـاق‌ها و پستوهـا است.
قلعه باستانی سریزد دارای سه حصار چینه شامل خندق پهن، حصار میانی و بیرونی است. بقایای باقیمانده از حصار اول، خارج از خندق واقع شده است که ارتفاع باقیمانده از آن، در حال حاضر در حدود ۸۵ سانتی‌متر است. حصار دوم یا میانی برای انبار تجهیزات دفاعی، نظامی و محل نگهداری چهارپایان بوده که ارتفاع آن شش متر است. همچنین در حصار میانی در بخش زیرین دیواره شمالی، تنبوشه‌ای ( لوله‌ی سفالین در زیر خاک یا میان دیوار کار می‌گذاشتند تا آب از آن عبور کند) برای ورود شدن آب به داخل آب انبار قلعه و وارد شدن آب درون خندق در هنگام حمله دشمن طراحی شده است.
این قلعه دارای دو درب است: درب اصلی و درب پشتیبان قلعه.
درب اصلی این قلعه متحرک و به صورت پلی بر روی خندق بود. این درب توسط طناب و قرقره‌هایی از سمت پایین به بالا باز و بسته می‌شد.
درب دوم به عنوان درب پشتیبانی، درب اصلی بود. هنگامی که درب اصلی به وسیله دشمن باز یا آسیب می‌دید، درب پشتیبان قلعه بسته می‌شد. درب قلعه پشتیبان، آهن‌کوب بود. همچنین تمام اتاق‌های این قلعه درب و قفل جداگانه‌ای داشتند.
قلعه در زمان رونق خودش دارای محافظ و نگهبان بود. به طوری که با طی هزاران سال عدم استفاده از این قلعه، همچنان تا دو دهه پیش نگهبان داشت. آخرین نگهبان این قلعه تاریخی، شخصی به نام فاطمه جان سریزدی ملقب به «جان قلعه‌بان» بود. بر طبق حرفه آبا و اجدادشان تا پایان عمر یعنی تا سال 1378 نگهبان قلعه بود.
این اثر در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
تماشای معماری آلوار آلتو
