طراحی شهر تهران و شروع شکل گیری آن بر اساس نظریه های ویکتور گروئن و لویی کان می باشد. این دو معماری توسط دولت وقت ایران در اواسط و اواخر قرن بیستم استخدام شدند تا برنامه ای جامع برای طراحی مرکز شهر تهران در چهارچوب رشد و توسعه آینده پایتخت ارائه دهند.
به گزارش پایگاه "اخبار معماری" دیدگاه های گروئن و کان نسبت به کلان شهرهای خاور میانه، درک و فهم این دو معمار را نسبت به زندگی شهری، ساخت جوامع شهری و نقش نیروهای سیاسی-اجتماعی روشن ساخت. این مقاله به بررسی دیدگاه ها و نظریات دو معماری بزرگ در رابطه با عوامل طراحی شهر تهران پرداخته است.
طرح اصلی ویکتورگروئن برای تهران که با هماهنگی دفتر معماری فرمان فرمایان تهیه شده بود، چهارچوب زندگی شهری را در مقیاس های مختلف اعم از: سیستم های بزرگراه ها و جاده ها، کاخ ها، مجتمع های مسکونی، و حتی شهرک های بزرگ تقسیم بندی می کرد.
بخش عمده ای از کار ویکتور گروئن در دهه 60 میلادی تحت تاثیر برنامه های استبدادی شاه قرار گرفت، که خود این مساله هم متاثر از آشوب های سیاسی و ایدئولوژیک بود. همانطور که حکومت پهلوی در طول جنگ سرد و انقلاب ایران فرو ریخت، نظریات ویکتور گروئن هم در رابطه با برنامه شهری رنگ باخت. لذا برنامه طراحی تهران به واسطه ارتباط دولت با قدرت غربی از بین رفت. طراح ویکتور گروئن برای تهران به شدت تحت تأثیر فلسفه مدرنیستی و ایده آل های کمونیستی قرار داشت که وامدار از سلسله مراتب و نظم ساختار شهری بود.
طراحی شهری جامع و پرهزینه ویکتور گروئن ادای دِینی به جنبش باغ-شهر ابنزر هاوارد بود که شهر را در مقیاس های مختلف قابل درک می نمود. وی قصد داشت در اطراف هسته اصلی مترو 10 شهر بزرگ طراحی کند که هر کدام از شهرها در اطراف یک مرکز شهر قرار گرفته باشند. هر کدام از مرکز شهرها به نوبه خود شامل 4 اجتماع کلی بوده، و هر اجتماع در 5 محله خلاصه شود.
طرح لویی کان برای مرکز شهر تهران بر اساس چهارچوب پیشین ویکتور گروئن ارائه شده بود، اما تغییرات نسبتا زیادی در سازماندهی فضای شهری داشت. کان کانون شهری را به سمت شمال شهر گسترش داد و فرمت شهر را به صورت یک پلان خطی تقسیم کرده بود.
ابتدا طرح های گروئن به مانند یک پلازای مرکزی بود که محورش را به رشته کوه های البرز امتداد داده یافته بود، که کان آنرا دستخوش تغییرات نسبتا زیادی زیادی از جمله حذف مراکز تجاری از مرکز شهر اشاره کرد. در حالی که به نظر می رسید برنامه شهرنشینی گروئن به صورت ارگانیک از منظر کوه البرز قابل تجزیه باشد، نسخه کان از شهرنشینی بسیار متقارن و محوری است. طرح های سایت پلان ارائه شده توسط لویی کان یک توازن هدفمند و نمادین به نمایش می گذاشتند تا حس مکان را برای کاربران تعریف کند.
در حالی که دیدگاه های کان به خاطر مرگ وی و رشد سریع شهری به طور کامل درک نشدند، برنامه های گسترده او و ویکتور گروئن برای شهر تهران طیف گسترده ای از نظریات بی نظیر این دو معماری را نشان می دهد که در رشد چشم انداز و توسعه شهر بسیار هدفمند و هوشمندانه بود.
منبع: آرل