پنج سال پیش بود که ۴۵۰ متر از «هگمتانه» آسفالت و بخش مهمی از پرونده ثبت جهانی همدان لکه‌دار شد. پس از این اتفاق که سال‌ها دوستداران میراث فرهنگی، کارشناسان و رسانه‌ها را نگران کرد، برای حل چالش آسفالت در پرونده ثبت جهانی، راهکار معبرگشایی از مسیر پیاده راه به دباغ خانه و آهن فروش‌ها نسخه ای بود که اسفندماه ۱۴۰۰ و پس از چهار سال توسط میراث فرهنگی و شهرداری پیچیده شد.
به گزارش رســانـه" اخـبــار معـمـاری " به نقل از ایسنا، خلاصه راه جایگزین در مسیر دباغ خانه پشت موزه منطقه غرب کشور برای دسترسی آهن فروشان تعیین و ایجاد شد و بالاخره ۲۶ آبان‌ماه سال‌جاری مدیرکل وقت میراث فرهنگی وعده داد آسفالت از سینه هگمتانه تا یک ماه آینده برداشته می‌شود، حالا از تحقق این وعده تنها چهار روز دیگر باقی مانده است و خبری از جمع شدن آسفالت از هگمتانه و خودروهای سواری از میدان هفت تیر در ورودی هگمتانه یا همان کاندیدای ثبت جهانی نیست.
سوالی که این روزها ذهن کارشناسان حوزه میراث فرهنگی را درگیر و آنها را نگران کرده این است که آیا با تداوم تردد خودرو در میدان ورودی هگمتانه و تبدیل شدن میدان هفت تیر به یک پارکینگ آشفته و ماندن آسفالت بر سینه هگمتانه امیدی به مهر تأیید گرفتن هگمتانه توسط ارزیابان یونسکو خواهد بود؟
هگمتانه آسفالت شد
«هگمتانه آسفالت شد» تیتر رسانه‌ها در ۱۶ اسفندماه سال ۹۶ بود. طبق اعلام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی پرونده ثبت جهانی هگمتانه دی‌ماه سال ۱۴۰۱ به یونسکو ارسال می‌شود، این موضوع عنوان خبری است که حدود ۵۶ ماه پس از آسفالت کردن بخشی از محوطه تاریخی هگمتانه اعلام شد. آسفالت شدن هگمتانه اقدامی بود که با طرح تبدیل شش رینگ تاریخی همدان به مرکزیت میدان امام(ره) به پیاده‌راه آغاز شد و یکی از نتایجش ایجاد راه ورودی با آسفالت از وسط محوطه هگمتانه برای وسایل نقلیه آهنگرانی بود که بازارشان در پشت هگمتانه قرار دارد بود.
در روز ۱۶ اسفندماه سال ۹۶ و همزمان با آسفالت شدن هگمتانه در واقع بخشی از محوطه تاریخی هگمتانه که قسمت مهمی از پرونده ثبت جهانی را به خود اختصاص می‌داد، پیش از آن که مورد کاوش و پژوهش قرار گیرد، آسفالت شد. این اتفاق حاصل نتیجه اعتراض کسبه بازار آهنگرها به استانداری در سال‌های ۹۵ و ۹۶ بود، به دنبال این اعتراضات شورای تأمین استان همدان درخواست داد تا مسیری از عرصه ۴۰ هکتاری هگمتانه برای عبور ماشین‌های کسبه این بازار قدیمی استفاده شود و سرانجام کارگران شهرداری همدان با حکم شورای تأمین استان، از صبح روز سه‌شنبه ۱۵ اسفندماه سال ۹۶ دست به کار شدند و از ابتدای جنوب غربی محوطه تاریخی هگمتانه، یعنی نقطه‌ای که ورودی گردشگران این محوطه ارزشمند است، بخشی از هگمتانه را آسفالت کردند تا راه را برای ماشین آهن‌فروش‌های شهر همدان باز کنند!
بعد از آن اما همچنان صحبت‌هایی هر چند اندک برای جهانی کردن هگمتانه از سوی مسئولان شهری مطرح می‌شد. مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان همدان همان زمان درباره این اتفاق به رسانه‌ها گفت پیش از این و با بررسی معاون میراث فرهنگی کشور یک راه بینابینی که بحث نقل و انتقال داشته باشد را در کمیته تخصصی پایگاه‌ها مصوب کردیم اما متأسفانه بخشی از طرح که اجرا شد، براساس مصوب شورای تأمین استان و در مسیر دیگری که از داخل سایت محصور رد می‌شود، در حال انجام است. بارها و بارها اعلام کردیم و نظر کارشناسی دادیم که مخالف این کار هستیم اما متأسفانه شهرداری متراژی از عرصه تپه هگمتانه را آسفالت کرد و همین موضوع از شانس ثبت جهانی این محوطه کم می‌کند.
بخشی از پروژه پیاده‌راه سازی
به نظر می‌رسد میراث فرهنگی استان در سال ۹۶ نتوانست در قبال این مصوبه کاری انجام دهد. ابتدا قرار بود، بخشی از پروژه پیاده‌راهی که شهرداری در خیابان اکباتان انجام می‌دهد و به ورودی تپه هگمتانه می‌رسد به میراث فرهنگی واگذار شده و به تپه هگمتانه ضمیمه شود اما در کمال ناباوری محوطه هگمتانه طعمه لودر و مزین به تن پوش آسفالت شد. در عرصه تپه ۳۰۰۰ ساله که کاندیدای ثبت جهانی بود، بیل مکانیکی در محوطه حرکت می‌کرد و از بین رفتن آثار تاریخی این محوطه تمام نگرانی‌هایی بود که روز به روز بیشتر جان می‌گرفت.
اینگونه شد که بخش مهمی از هگمتانه به پارکینگ تبدیل شد و شرایط بیانگر آن بود که مدیران استانی وقت نتوانستند برای حل مشکل کمتر از ۵۰ کسبه آهن‌فروش چاره‌ای بیندیشند و یک اثر تاریخی را آسفالت پوش کردند و با وجود اینکه این محوطه همچنان در فهرست موقت یونسکو به ثبت رسیده اما در این شرایط همه شانس‌ها برای ثبت جهانی هگمتانه از بین می‌رفت.
بالاخره بعد از گذشت ۲۰ ماه ورق برای هگمتانه برگشت و ایجاد ستاد ساماندهی و آماده‌سازی هگمتانه برای ثبت جهانی موضوع جلساتی شد که با این هدف در استانداری همدان تشکیل می‌شد تا راهی را که یک سال و نیم قبل بدون توجه به درخواست‌ها و هشدارهای فعالان میراث فرهنگی در ورودی هگمتانه کشیدند و هگمتانه را قربانی طرح پیاده‌راه‌شان کردند، حذف کنند؛ راهی که هرچند آن را «موقتی» می‌دانستند و با هزینه کردن و آسیب زدن به بخش‌هایی از محوطه که هنوز اهمیت تاریخی آنها را بررسی نکرده بودند، مسیری ماشین‌رو برای ماشین‌ها و بارهای سنگین آهنگرها ایجاد کردند با این ایده که «به محض رسیدن اعتبار برای اجرای طرح تفصیلی و ایجاد مسیر اصلی خیابان جمع می‌شود».
معبر گشایی برای ثبت جهانی تپه هگمتانه
۲۲ اسفندماه سال ۱۴۰۰ بالاخره مدیریت شهری و میراث فرهنگی استان اقدام به ارائه راهکاری که اجرایی هم شد، برای حل و فصل جمع شدن آسفالت از سینه هگمتانه کردند و در نهایت معبرگشایی برای ثبت جهانی تپه هگمتانه محقق شد. براساس دستورات مدیران ارشد استانی و کشوری مقرر شد پیش از ورود ارزیابان یونسکو در مردادماه سال بعد و ارسال پرونده در دی‌ماه سال جاری، موانع ثبت جهانی رفع شود و به همین منظور کمیته‌ای به ریاست استاندار و قائم مقام معاونت عمرانی و حضور دستگاه‌های ذیربط از جمله شهرداری، فرمانداری و سایر دستگاه‌های خدمات‌رسان برای پیگیری موضوع تشکیل شد.
از آنجا که مهمترین مانع ثبت جهانی مربوط به گذر سواره‌رو از عرصه تاریخی محوطه هگمتانه است رفع این مشکل از جمله مواردی بود که به آن پرداخته شد و به همین علت موضوع در دستور کار قرار گرفت. رفع مانع ورود سواره‌رو به محوطه تاریخی در کنار تدارک تمهیدات و انجام پیش‌بینی‌های لازم برای تسهیل در رفت و آمد اهالی بازار و شهروندان در دستور کار قرار گرفت و برای انجام این موضوع حذف عرصه سواره رو از این محدوده ضروری به نظر می‌رسید.
گفتنی است که همچنان مسیر تردد سواره‌رو، بخشی از مسیر آهن فروشان دقیقاً از عرصه هگمتانه و سایر تردد سواره‌روها از ادامه بلوار علویان به میدان هگمتانه و همچنین بخشی از پیاده راه اکباتان صورت می‌گیرد. برای ایجاد مسیرهای جایگزین جلسه راهبردی با حضور شهردار، معاون عمرانی استاندار، معاون شهرسازی و معماری شهرداری و مدیرکل میراث فرهنگی برگزار و مقرر شد مسیر جایگزین نقطه اتصال بین خیابان دباغ‌خانه و پیاده راه اکباتان و در ادامه آن مسیر دسترسی به بازار آهن فروشان باشد تا به ترتیب تردد سواره‌رو از عرصه هگمتانه حذف شود. شهردار همدان در این باره معتقد بود این مسیر از سوی میراث فرهنگی به شهرداری پیشنهاد شد که بخشی از مسیر موجود و بخشی هم در اختیار میراث فرهنگی است و برای حل مشکل طرح نهایی ارائه شد که در جلسات مختلف مورد بررسی قرار گرفت.
این طرح هم در شورای هماهنگی ترافیک شهرستان همدان در فرمانداری و هم شورای هماهنگی استان با ریاست معاونت عمرانی استاندار همدان مطرح و تصویب و مقرر شد شهرداری با همکاری میراث فرهنگی این مسیر را احداث کنند. شهردار همدان همچنین اعتقاد داشت طول این مسیر تقریباً ۱۳۰ متر است که باید حد فاصل بین خیابان دباغ‌خانه تا ابتدای پیاده راه اکباتان احداث شود که بخش ابتدایی مسیر در کنار موزه میراث فرهنگی است که باید تعریض شود و ادامه مسیر به طور کامل خاکبرداری، زیرسازی و آسفالت‌ریزی صورت گیرد و نرده‌های میراث فرهنگی جابه‌جا شود.
علاوه بر این برخی اقدامات جانبی از جمله آماده سازی مسیر، اصلاح هندسی تقاطع بلوار الوند و بلوار علویان برای دسترسی کامل انجام و برای حل مشکلات ترافیکی در این محدوده مقرر شد همکاری کامل مدیریت شهری، میراث فرهنگی و پلیس راهور در راستای بهبودی و تسهیل ترددها صورت بگیرد.
آسفالت در عرصه هگمتانه حذف می‌شود؟
خلاصه ۲۶ آبان‌ماه سال ۱۴۰۱ و پس از انتقادات متعدد رسانه‌ها درباره آسفالت عرصه هگمتانه که یکی از مهمترین چالش‌های پرونده ثبت جهانی این اثر است، مدیرکل میراث فرهنگی وقت استان اعلام کرد تا یک ماه آینده آسفالت حذف و سنگ فرش جایگزین آن می‌شود. تصمیم بر این شد که حذف آسفالت عرصه هگمتانه تا یک ماه آینده انجام گیرد و میدان هگمتانه و خیابان آسفالت منتهی به بازار آهن فروشان حذف شود. این تصمیمات در حالی گرفته شد که پرونده ثبت جهانی در مرحله ترجمه است و پس از ترجمه از سوی کارشناسان وزارتخانه آماده ارسال می‌شود.
به گزارش ایسنا، رفع مانع ورود سواره‌رو به محوطه تاریخی در کنار تدارک تمهیدات و انجام پیش‌بینی‌های لازم برای تسهیل در رفت و آمد اهالی بازار و شهروندان در دستور کار قرار گرفت و برای انجام این موضوع حذف عرصه سواره‌رو از این محدوده ضروری شناخته شد اما همچنان مسیر تردد سواره رو، بخشی از مسیر آهن فروشان دقیقاً از عرصه هگمتانه و سایر تردد سواره روها از ادامه بلوار علویان به میدان هگمتانه و همچنین بخشی از پیاده راه اکباتان صورت می‌گیرد. حال سوالی که مطرح است این است که آیا با این شرایط هگمتانه روی جهانی شدن را می‌بیند؟
تماشای معماری آلوار آلتو
