انرژی به‌عنوان یکی از عناصر اساسی در توسعه اقتصادی هر کشور نقش حیاتی ایفا می‌کند. مصرف بی‌رویه انرژی فسیلی مشکلات زیست‌محیطی نظیر انتشار گاز دی‌اکسید کربن را به دنبال دارد. این مسئله اهمیت توجه به محیط زیست و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر را به‌عنوان اولویت سیاست‌های انرژی برجسته می‌کند.

رشد اقتصادی و محیط زیست

پس از جنگ جهانی دوم، بسیاری از کشورهای در حال توسعه به فرآیند صنعتی شدن تمرکز کردند، اما مسائل زیست‌محیطی و مدیریت منابع طبیعی نادیده گرفته شد. در مراحل اولیه رشد اقتصادی، تخریب محیط زیست به دلیل اولویت بالای تولید و اشتغال رخ می‌دهد، اما با ادامه و تداوم رشد اقتصادی، وضعیت محیط زیست بهبود می‌یابد. رشد سریع فعالیت‌های صنعتی و شهرنشینی، مصرف انرژی و آلودگی هوا، به‌ویژه در شهرها، به دلیل حمل و نقل درون‌شهری افزایش یافته است.

اقتصاد پایدار و تکنولوژی دوستدار محیط زیست

یکی از مهم‌ترین اولویت‌های سیاست انرژی، متنوع‌سازی منابع انرژی و یافتن منابع انرژی امن، ارزان و بدون انتشار گازهای گلخانه‌ای است. در مراحل اولیه رشد اقتصادی، توجه به کاهش آلودگی کم است، اما با رشد اقتصادی و افزایش درآمد، استفاده از تکنولوژی‌های دوستدار محیط زیست افزایش می‌یابد. قوانین، مقررات و تکنولوژی‌ها به سمت استفاده از فناوری‌های پایدار سوق پیدا می‌کنند و تامین مالی هزینه‌های مرتبط با تغییر فناوری به سمت فناوری‌های دوستدار محیط زیست امکان‌پذیر می‌شود.

منحنی کوزنتس زیست‌محیطی

منحنی کوزنتس زیست‌محیطی رابطه بین رشد اقتصادی و تخریب محیط زیست را به‌صورت U وارونه نشان می‌دهد. در مراحل اولیه رشد اقتصادی، آلودگی افزایش می‌یابد، اما با ادامه رشد و افزایش درآمد سرانه، وضعیت محیط زیست بهبود می‌یابد. تجارت آزاد برای کشورهای توسعه‌یافته مفید و برای کشورهای فقیر مضر است، و کشورهای توسعه‌یافته در تخریب محیط زیست پیش قدم بوده‌اند.

مصرف انرژی و رشد اقتصادی

دیدگاه نئو کلاسیک‌ها مانند برندت و دنیسون بر این است که انرژی به‌طور غیرمستقیم از طریق تأثیر بر نیروی کار و سرمایه بر رشد اقتصادی موثر است. انرژی نقش کوچکی در تولید اقتصادی داشته و عوامل اساسی تولید تنها نیروی کار، سرمایه و زمین هستند. در توابع رشد، سرمایه و نیروی کار اعم از متخصص و غیرمتخصص، از مهم‌ترین عوامل موثر بر رشد اقتصادی در نظر گرفته می‌شوند.

مصرف انرژی و محیط زیست

بنگاه‌ها با استفاده از منابع اقتصادی از جمله مواد اولیه و انرژی، کالاها و خدمات را تولید می‌کنند و در این فرآیند، ضایعاتی مانند گاز‌های مونواکسید کربن و دی‌اکسید کربن تولید می‌کنند که موجب آلودگی و تحمیل هزینه‌های خارجی به جامعه می‌شود. افزایش رشد اقتصادی منجر به استفاده بیشتر از منابع طبیعی و زیست‌محیطی و خروجی‌های نامطلوب و آلاینده‌ها می‌شود که در تخریب محیط زیست موثر هستند.

نقش انرژی‌های نو در معماری پایدار و توسعه پایدار

بحران انرژی و پایان‌پذیر بودن منابع انرژی تجدیدناپذیر و افزایش آلودگی محیط زیست، لزوم استفاده از انرژی‌های پایدار در بخش ساختمان را که 40 درصد از مصرف انرژی کشور را به خود اختصاص داده است، افزایش داده است. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی، زمین گرمایی، زیست‌توده، امواج و جزر و مد، می‌تواند به کاهش آلودگی و بهبود کیفیت محیط زیست کمک کند.

مزایای انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر

مزایای انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر شامل صرفه‌جویی در مصرف انرژی، فناوری ساده، عدم آلودگی هوا و محیط زیست، ذخیره سوخت‌های فسیلی برای نسل‌های آینده، فراوانی و قابل اعتماد بودن، امنیت عرضه انرژی، کاهش گرمایش جهانی، رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال، افزایش درآمد سرانه و عدم مصرف آب در نیروگاه‌ها است.

اهداف استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر

اهداف استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر شامل جایگزینی انرژی‌های نو به‌جای انرژی‌های تجدیدناپذیر، یافتن راه‌حل‌ها و تکنولوژی‌های جدید و مناسب، انجام تحقیقات و پژوهش‌های کاربردی در بخش‌های مختلف، عدم تخریب محیط زیست و خلق محیط‌هایی که امنیت، سلامت و آسایش فیزیکی و بهره‌وری ساکنان خود را تداوم بخشد.

نتیجه‌گیری

برای دستیابی به توسعه پایدار، باید نگرش جدیدی نسبت به مصرف انرژی و حفظ محیط زیست اتخاذ شود. توسعه تکنولوژی‌های دوستدار محیط زیست، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و ارتقای سطح آگاهی عمومی درباره اهمیت حفاظت از محیط زیست از جمله اقدامات ضروری است. تنها با این رویکرد می‌توان به بهبود کیفیت زندگی و حفظ منابع طبیعی برای نسل‌های آینده دست یافت.

تهیه و تنظیم: پویا مودتی، کارشناس ارشد معماری، گرایش انرژی