به گزارش رسانه " اخـبــار معـمـاری  " «ترمینال ۴ فرودگاه Madrid-Barajas» در سال ۲۰۰۶ تکمیل شد و همان سال جایزه معتبر «RIBA Stirling Prize» را دریافت کرد. این ترمینال که یکی از بزرگ‌ترین فرودگاه‌های اروپا را شکل می‌دهد، در دوران اوج طراحی فرودگاه‌ها ساخته شد؛ زمانی که این کاربری خاص با سبک پیشرو «High-Tech» در هم آمیخته و به امضای طراحان بریتانیایی تبدیل شده بود. 

با سقف‌های موج‌دار و روکش‌شده با چوب «Bamboo»، نورگیرهای وسیع و ستون‌های رنگارنگ، این ترمینال توانست فضایی انسانی را در محیطی خلق کند که اغلب با ناشناسی، یکنواختی و بی‌روحی شناخته می‌شود. «Oliver Wainwright»، منتقد «Guardian»، درباره این پروژه نوشت: «Madrid-Barajas» جایی است که برخلاف دیگر فرودگاه‌ها، مسافران شاید بخواهند مدتی بیشتر در آن بمانند، نه اینکه سریعاً آن را ترک کنند.» 

 

بازتعریف طراحی فرودگاهی 

بازآفرینی فرودگاه‌ها در سبک «High-Tech» از سال ۱۹۹۱ و با ترمینال فرودگاه «London Stansted» اثر «Norman Foster» آغاز شد. این روند، مجموعه‌ای از پروژه‌های شاخص را به همراه داشت که شامل فرودگاه «Kansai International» اثر «Renzo Piano» در سال ۱۹۹۴ و فرودگاه‌های طراحی‌شده توسط «Nicholas Grimshaw» و «Richard Rogers» می‌شد. 

در میان این آثار، «Madrid-Barajas» بیش از هر پروژه‌ای ماهیتی انسانی دارد. «Edwin Heathcote» در نشریه «The Architectural Review» می‌نویسد که طراحی ترمینال‌های عظیم در سبک «High-Tech» اغلب به سازه‌های صنعتی و کشاورزی شباهت دارد، اما در این پروژه، «Rogers» و «Lamela» تلاش کردند تا از این برداشت فاصله بگیرند و حس راحتی و اهمیت را به کاربران منتقل کنند. 

 

«Richard Rogers» پس از دریافت جایزه «Stirling Prize» در مصاحبه‌ای گفت: «همه چیز در این پروژه درباره «رنگ، نور، فضا و شفافیت» است. ما می‌خواستیم مردم در این محیط احساس ارزشمندی کنند، نه اینکه زیر سقف‌های کوتاه و تحت سیطره فروشگاه‌های خرده‌فروشی قرار گیرند.» 

مقیاس عظیم، طراحی انعطاف‌پذیر 

رقابت طراحی این ترمینال در سال ۱۹۹۷ برگزار شد و «RSHP» (که در آن زمان با نام «Richard Rogers Partnership» شناخته می‌شد) به همراه «Estudio Lamela» و شرکت‌های مهندسی «TPS» و «Initec» برنده آن شدند. این تیم طرحی ارائه داد که انعطاف‌پذیری بالایی داشت و به گفته «Rogers»، بر «سادگی مستقیم» در فضاها تأکید داشت تا نور طبیعی را به حداکثر برساند و اجرای پروژه را سرعت ببخشد. 

محدودیت‌های زمانی یکی از چالش‌های بزرگ این پروژه بود. درحالی‌که «Heathrow Terminal 5» با طراحی «Rogers» به دلیل فرآیندهای اداری پیچیده ۱۹ سال طول کشید تا تکمیل شود، «Madrid-Barajas» تنها در ۸ سال ساخته شد؛ آن هم با جابه‌جایی مسیر رودخانه «Jarama» برای تطبیق با مقیاس عظیم آن. 

سازماندهی فضایی و ساختار سقف 

این ترمینال از سه بخش اصلی تشکیل شده است: یک ساختمان اصلی برای پروازهای داخلی و منطقه «Schengen»، یک پارکینگ ۳۱۰٬۰۰۰ مترمربعی و یک ساختمان ماهواره‌ای برای پروازهای بین‌المللی که از طریق تونلی به ساختمان اصلی متصل شده است. 

از نظر فرمی، سقف ترمینال با الهام از «بال‌های پرنده» طراحی شده است. این سازه از بخش‌های تکرارشونده‌ای تشکیل شده که توسط تیرهای منحنی و ستون‌های دوشاخه‌ای فلزی پشتیبانی می‌شوند. نورگیرهای دایره‌ای که به گفته «Rogers» همچون «دره‌هایی از نور» هستند، نور طبیعی را به عمق فضاها هدایت می‌کنند. این سقف نه‌تنها زیبایی بصری دارد، بلکه عملکردی نیز هست؛ به گونه‌ای که بیرون‌زدگی‌های آن در محیط بیرونی، سایه‌اندازی مطلوبی را ایجاد می‌کند. 

تأثیر رنگ و متریال 

یکی از شاخصه‌های متفاوت این ترمینال، استفاده از چوب «Bamboo» برای پوشش سقف داخلی است؛ متریالی غیرمنتظره در معماری «High-Tech» که به فضای داخلی حس گرما و آرامش می‌بخشد. این متریال در کنار نور طبیعی، حس باز بودن و پذیرندگی را در فضا تقویت کرده است. 

از سوی دیگر، «Rogers» با امضای شخصی خود، رنگ‌های روشن را در این پروژه به‌کار برده است. در اینجا، رنگ‌های زنده علاوه بر جذابیت بصری، نقشی عملکردی نیز دارند: ستون‌های آبی برای بخش شمالی، قرمز برای بخش جنوبی و زرد برای مرکز ترمینال. 

 

میراث معماری «Madrid-Barajas» 

درحالی‌که بسیاری از فرودگاه‌های امروزی هنوز به‌عنوان فضاهایی صرفاً عملکردی در نظر گرفته می‌شوند، «Madrid-Barajas» همچنان یکی از معدود نمونه‌هایی است که تجربه‌ای دلپذیر برای کاربران فراهم می‌کند. 

«Michael Skapinker» در نشریه «Financial Times» درباره این ترمینال می‌نویسد: «معمولاً وقتی از پرواز پیاده می‌شوم، فقط می‌خواهم پاهایم را دراز کنم. اما در Madrid، این فضا به من انرژی دوباره می‌بخشد.» 

آیا «Madrid-Barajas» مهم‌ترین ساختمان سال ۲۰۰۶ بود؟ نظر شما چیست؟ 

این مطلب بخشی از مجموعه «۲۵ سال، ۲۵ ساختمان» است که به بررسی تأثیرگذارترین معماری‌های قرن ۲۱ می‌پردازد. پس از معرفی تمامی پروژه‌ها، نظرسنجی‌ای برای انتخاب مهم‌ترین ساختمان قرن برگزار خواهد شد. 

تصویرسازی: «Jack Bedford» 

عکاسان: «Manuel Renau»، «Amparo Garrido»، «Roland Halbe»، «Duccio Malagamba»

ترجمه، تهیه و تنظیم: پویا مودتی "کارشناس ارشد معماری و انرژی"