به گزارش رسانه " اخـبــار معـمـاری  "،  معماری، به عنوان هنر و علم طراحی فضا، تنها در بناها و ساختمان‌ها محدود نمی‌شود؛ بلکه در دل هر شهر، در هر خیابان و در هر منظره، داستانی از تاریخ، فرهنگ و انسان‌ها نهفته است. مصاحبه با دکتر ستارزاده فرصتی است برای بازخوانی این داستان‌ها و فهم عمیق‌تر از مفاهیم کلیدی در عرصه‌ی معماری و بازآفرینی شهری. دکتر ستارزاده با نگاهی تحلیلی و انسانی به مسائل شهری، از بازآفرینی بافت‌های فرسوده گرفته تا اهمیت منظر شهری و تاب‌آوری، به درک عمیق‌تری از چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی شهرها پرداخته‌اند. این گفتگو نه تنها ابعاد فنی و زیبایی‌شناسی معماری را روشن می‌کند، بلکه به ما یادآوری می‌کند که هر جزئیات شهری، از ساختمان‌ها تا فضاهای باز، در شکل‌گیری هویت و روح یک شهر نقشی بی‌بدیل دارند.

بازآفرینی شهری و اهمیت آن
به گفته دکتر ستارزاده،بازآفرینی شهری به عنوان یک ضرورت، در بسیاری از جوامع امروز، به ویژه در کشورهایی با شهرهای تاریخی و فرهنگی، مورد توجه قرار گرفته است. این فرآیند نه تنها به بهبود کیفیت زندگی شهری کمک می‌کند، بلکه می‌تواند باعث احیای بافت‌های فرسوده و کاهش اثرات منفی شهرنشینی نامنظم شود.بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی پایدار، می‌تواند موجب بهبود تعاملات اجتماعی و ارتقاء کیفیت زیست‌پذیری شهرها گردد.توجه به بافت‌های تاریخی و حفظ میراث فرهنگی در فرآیند بازآفرینی می‌تواند راه‌حلی باشد که نیاز به فضای سبز، خدمات شهری، و توجه به نیازهای اکولوژیکی را در کنار توسعه اقتصادی و اجتماعی شهری برآورده سازد. این امر موجب توازن و هارمونی در توسعه شهری خواهد شد.

تبریز؛ شهری با پتانسیل‌های نهفته
دکتر ستارزاده معتقد است: تبریز، به عنوان یکی از شهرهای تاریخی ایران، دارای پتانسیل‌های بسیار زیادی در زمینه بازآفرینی و حفظ فرهنگ و میراث است.وی افزود:  در این شهر باید از فرصت‌های بالقوه موجود بهره برد تا بتوان با ایجاد تغییرات هدفمند، به توسعه پایدار و حفظ هویت فرهنگی آن کمک کرد.
این شهر با تاریخ غنی خود می‌تواند الگویی برای دیگر شهرها باشد که چگونه می‌توانند توسعه‌ای همزمان با حفظ فرهنگ و محیط زیست را تجربه کنند. در این مسیر، توجه به نهادهای مردمی و همکاری با انجمن‌ها و سازمان‌های غیردولتی (NGO) بسیار مهم است.

چالش‌های تغییرات غیر اصولی کاربری‌های شهری
داریوش ستارزاده در خصوص چالش‌های تغییرات غیر اصولی کاربری‌های شهری افزود: تغییرات غیر اصولی در کاربری‌های شهری یکی از چالش‌های عمده بسیاری از شهرها، از جمله تبریز است. این تغییرات اغلب به دلیل نبود برنامه‌ریزی مناسب و دخالت‌های بی‌ضابطه در بافت‌های شهری رخ می‌دهد. دکتر ستارزاده به این نکته اشاره می‌کند که بدون توجه به تحلیل دقیق کاربری‌ها و نیازهای شهری، این تغییرات می‌توانند آسیب‌های جدی به پایداری شهری وارد کنند.
این تغییرات باید با دقت و در نظر گرفتن آینده‌نگری صورت گیرد، به گونه‌ای که نه تنها به حفظ کاربری‌های موجود کمک کند، بلکه زمینه‌ساز توسعه‌هایی باشد که از نظر اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی نیز به نفع شهر و شهروندان باشد.

پایداری شهری؛ ضرورتی انکارناپذیر
پایداری شهری یکی از مسائل اساسی در دنیای امروز است که در بحث بازآفرینی، باید به آن توجه ویژه‌ای داشت. دکتر ستارزاده معتقد است که پایداری به معنای توسعه‌ای است که نیازهای امروز را بدون به خطر انداختن منابع نسل‌های آینده برآورده کند. در این راستا، شهرهای ما باید به سمت مدل‌های جدیدی از توسعه پیش روند که منجر به بهره‌وری بیشتر از منابع طبیعی و کاهش آلودگی‌ها شوند.
پایداری همچنین به معنای توجه به جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز است. این فرآیند تنها زمانی موفق است که مردم به عنوان بازیگران اصلی در نظر گرفته شوند و از این رو، مشارکت آن‌ها در پروژه‌های بازآفرینی اهمیت زیادی دارد.

بازآفرینی مراکز شهری؛ حفظ هویت و تحولات نوین
دکتر ستارزاده بر این باور است که بازآفرینی مراکز شهری به عنوان قلب تپنده شهرها، نیازمند تغییرات اساسی است که به بهبود عملکرد و زیبایی آن‌ها کمک کند. همچنین مرکز هر شهری باید محیطی جذاب و پویا برای فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی باشد. این بازآفرینی باید با حفظ هویت فرهنگی و تاریخی همراه باشد تا از کاهش ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی جلوگیری شود.
بازآفرینی مراکز شهری، علاوه بر جنبه‌های معماری و عمرانی، باید شامل برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی باشد که شهروندان را به مشارکت فعال وادارد. این امر می‌تواند به ایجاد حس تعلق بیشتر و تقویت ارتباطات اجتماعی در سطح محلی کمک کند.

گسترش غیر اصولی شهر؛ تهدیدی برای پایداری
دکتر ستارزاده معتقد است:یکی از مسائل اساسی در توسعه شهری، گسترش غیر اصولی شهرها است، که این روند، به ویژه در تبریز، به تهدیدی برای هویت شهری و پایداری آن تبدیل شده است. گسترش‌های بی‌رویه، علاوه بر ایجاد مشکلات زیست‌محیطی، به کمبود زیرساخت‌ها و افزایش تراکم در برخی مناطق منجر می‌شود.

این مسئله نیازمند توجه جدی به برنامه‌ریزی‌های شهری و تعریف مرزهای مشخص برای گسترش است. اگر این مسئله به درستی مدیریت نشود، می‌تواند باعث بروز مشکلاتی همچون آلودگی هوا، ترافیک و فقدان خدمات شهری مؤثر شود.

گسترش اصولی شهر؛ گامی به سوی آینده‌ای پایدار
گسترش اصولی شهرها نه تنها باعث رفع مشکلات ناشی از گسترش بی‌رویه می‌شود، بلکه می‌تواند به ارتقاء کیفیت زندگی شهری کمک کند. در این زمینه، دکتر ستارزاده به ضرورت توجه به نیازهای اجتماعی و اقتصادی در هر بخش از گسترش شهری تأکید می‌کند.
این گسترش باید با استفاده از فناوری‌های نوین و در نظر گرفتن نیازهای نسل‌های آینده صورت گیرد. در این راستا، توجه به زیرساخت‌های حمل و نقل، فضاهای سبز و بهبود وضعیت اقتصادی شهروندان از جمله اولویت‌هاست.

مولفه‌های فرهنگی؛ شالوده توسعه پایدار
وی گفت: مولفه‌های فرهنگی، از جمله مهم‌ترین عواملی هستند که در توسعه شهری باید در نظر گرفته شوند. دکتر ستارزاده بر این نکته تأکید دارد که هر شهری باید هویت فرهنگی خود را حفظ کند تا توسعه آن پایدار و انسانی باشد. در این راستا، آموزش و فرهنگ‌سازی برای ارتقاء آگاهی عمومی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مولفه‌های فرهنگی همچنین می‌توانند به عنوان محرک‌های اقتصادی و اجتماعی در فرآیند بازآفرینی شهری عمل کنند. از این رو، توجه به هنر، معماری، و تاریخ هر شهر می‌تواند به ایجاد شهری با هویتی متمایز و با جذابیت‌های خاص کمک کند.

منظر شهری؛ چشم‌انداز زیبای شهری
ستارزاده در ادامه در خصوص منظر شهری افزود: منظر شهری به عنوان یکی از اجزای مهم هویت شهری، تأثیر زیادی بر تجربه شهروندان و بازدیدکنندگان دارد. این منظر نه تنها در زیبایی‌شناسی شهری بلکه در کیفیت زندگی ساکنان و تأثیرات روانی آن‌ها نیز نقش کلیدی ایفا می‌کند. دکتر ستارزاده معتقد است که طراحی و ساماندهی منظر شهری باید به گونه‌ای باشد که هم از نظر زیبایی و هم از نظر عملکردی کارآمد باشد. منظر شهری باید به گونه‌ای طراحی شود که علاوه بر ایجاد جذابیت، باعث ارتقاء کیفیت زندگی در شهر شود.
در این میان، کارت پستال‌ها نیز به عنوان ابزاری جذاب و مؤثر برای ثبت و انتقال مناظر شهری در نظر گرفته می‌شوند. این کارت‌ها می‌توانند تصاویری زیبا از فضای شهری، میدان‌ها، ساختمان‌ها و فضاهای سبز ارائه دهند و مردم را با هویت شهری بیشتر آشنا کنند. به گفته دکتر ستارزاده، استفاده از کارت پستال‌ها می‌تواند علاوه بر معرفی جاذبه‌های گردشگری، نقش مهمی در حفظ و انتقال میراث فرهنگی شهری ایفا کند. این تصاویر نه تنها به گردشگران و شهروندان این امکان را می‌دهند که زیبایی‌های شهری را تجربه کنند، بلکه به تقویت حس تعلق و ارتباط عاطفی با مکان‌های خاص در شهر کمک می‌کنند.
کارت پستال‌ها، به عنوان یادگاری از مناظر زیبای شهری، می‌توانند یادآور خاطرات شهروندان و گردشگران باشند و به ترویج فرهنگ شهری و زیبایی‌شناسی در سطح جهانی کمک کنند.

تاب‌آوری شهری؛ آمادگی در برابر بحران‌ها
تاب‌آوری شهری به معنای توانایی شهر در مواجهه با بحران‌ها و بلایای طبیعی است. وی در این خصوص می‌گوید که شهرها باید به گونه‌ای طراحی شوند که در برابر بحران‌ها مقاوم باشند. این امر نیازمند به کارگیری فناوری‌های نوین و داشتن برنامه‌ریزی‌های جامع برای مقابله با بحران‌ها است.تاب‌آوری شهری نه تنها به کاهش آسیب‌ها در زمان وقوع بحران‌ها کمک می‌کند، بلکه به بازسازی سریع‌تر و بهتر پس از آن نیز منجر خواهد شد.

مشارکت مردم و حضور N.G.O ها
مشارکت مردم و حضور سازمان‌های غیر دولتی (NGO ها) در فرآیندهای بازآفرینی شهری نقش حیاتی دارد. دکتر ستارزاده تأکید می‌کند که بدون همکاری مردم و نهادهای مردمی، هیچ پروژه بازآفرینی نمی‌تواند موفق باشد. این نهادها به عنوان پل ارتباطی بین دولت و مردم عمل می‌کنند و می‌توانند در شناسایی نیازهای محلی و ارائه راه‌حل‌های خلاقانه مؤثر باشند.
حضور این سازمان‌ها به ایجاد فضای مشارکتی و تقویت احساس مسئولیت در بین شهروندان می‌انجامد و باعث می‌شود که پروژه‌های بازآفرینی به نتیجه‌ای مطلوب برسند.

دغدغه مندی و توجه به مشکلات شهری
دغدغه‌مندی به مشکلات شهری یکی از ویژگی‌های ضروری برای تمامی دست‌اندرکاران و شهروندان است. دکتر ستارزاده بر این باور است که اگر مردم و مسئولین به مشکلات شهر خود توجه نکنند، فرآیند بازآفرینی و توسعه پایدار به سرانجام نمی‌رسد. این دغدغه‌مندی باید در سطح جامعه، نهادهای دولتی و غیر دولتی دیده شود تا به تحول واقعی منجر شود.

کلیت شهر و منظر شهری؛ دیدگاهی یکپارچه
نکته پایانی دکتر ستارزاده در خصوص بازآفرینی شهری، نیاز به نگاه یکپارچه به شهر و منظر شهری است. این نگاه باید به گونه‌ای باشد که تمامی جنبه‌ها و ابعاد مختلف شهری، از معماری و طراحی تا مشکلات اجتماعی و اقتصادی، در نظر گرفته شود.

سخن نهایی

در نهایت، آنچه از مصاحبه با دکتر ستارزاده به دست می‌آید، تأکید بر اهمیت یکپارچگی در تفکر و عمل در حوزه معماری و شهرسازی است. از نظر ایشان، بازآفرینی شهری، حفظ هویت فرهنگی، تاب‌آوری و مشارکت مردمی اجزای مهمی هستند که باید در کنار هم برای ایجاد شهری پایدار و انسانی به کار گرفته شوند. تمرکز بر منظر شهری و توجه به جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی هر شهر، می‌تواند به توازن و هماهنگی در توسعه شهری منجر شود. بنابراین، معماری نه تنها به عنوان یک علم، بلکه به عنوان ابزاری برای ایجاد روابط عمیق‌تر میان انسان و محیط اطراف خود مطرح است و تنها در صورتی موفق خواهد بود که این روابط با دقت و آگاهی ساخته شوند.

تحریریه رسانه تخصصی اخبار معماری:

سید کمال هاشمی

پویا مودتی

تصاویر:محمدرضا آخوندی