در مواجهه با بحران‌های زیست‌محیطی و نیاز به کاهش مصرف انرژی، بازسازی ساختمان‌های موجود در مقیاس محله‌ای به عنوان راهکاری کلیدی برای ایجاد شهرهایی پایدار، مقاوم و منصفانه مطرح شده است. این رویکرد با مشارکت معماران، ساکنان و سیاست‌گذاران، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش اثرات زیست‌محیطی منجر شود.
به گزارش رسانه " اخـبــار معـمـاری "، طی دهه‌های اخیر، بحران‌های زیست‌محیطی و افزایش بهای انرژی ضرورت «بازسازی سبز» ساختمان‌های مسکونی را برجسته کرده است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که تنها ارتقاء یک یا چند خانه توان کاهش قابل‌توجه انتشار کربن را ندارد؛ بلکه باید حداقل ۲۰–۳۰ درصد از واحدهای یک محله نوسازی شوند تا تأثیری ملموس حاصل شود.
بحران انرژی و گرمایش داخلی: با افزایش ۲۰ درصدی هزینه‌های انرژی در پنج سال اخیر، خانوارها به‌دنبال کاهش قبض‌های گرمایشی هستند.
اهمیت بازآفرینی همگانی: پروژههای نمونه‌ای چون Retrofit Balsall Heath در بیرمنگام با بودجه ۱۰ میلیون پوند، نشان دادند بازسازی همسایگی می‌تواند همزمان به بهبود شرایط اقلیمی و ارتقاء کیفیت زیست ساکنان منجر شود.
جایگاه معماران: از طراحی بنا به رهبری محله
معماران با دانش سیستماتیک از طراحی اقلیمی، مصالح و کاربری‌ها می‌توانند:
1. تهیه استراتژی جامع: تحلیل همبستگی بین ساختمان‌ها، شبکه‌های حمل‌ونقل و زیرساخت‌های انرژی جهت ارائه طرح نوسازی یکپارچه
2. هماهنگی با استانداردها: انطباق با دستورالعمل‌های دولت (نظیر «برنامه‌ی Warm Homes» بریتانیا) برای ارتقاء عایق‌بندی و نصب سیستم‌های گرمایشی کم‌کربن
3. نوآوری در تکنولوژی: به‌کارگیری ابزارهای دیجیتال (طراحی بر پایه BIM، ارزیابی کارایی انرژی و شبیه‌سازی) برای پیش‌بینی دقیق نتایج زیست‌محیطی .
«معماران باید فراتر از طراحی بنای جدید، به بازآفرینی کل محله‌ها و زیرساخت‌های آن بپردازند.»
نقش سازندگان و پیمانکاران
سازندگان باید:
- مصالح پایدار: اولویت دادن به مصالح با عمر طولانی و قابلیت بازیافت (چوب‌های مهندسی‌شده، بتن کم‌کربن)
- تضمین کیفیت اجرا: رعایت استانداردهای نصب عایق حرارتی و تجهیزات «هوشمندسازی انرژی» برای تحقق اهداف طراحی
- همکاری برون‌سازمانی: مشارکت نزدیک با معماران، شرکت‌های تأمین انرژی و شهرداری برای مدیریت جریان نقدینگی و زمان‌بندی پروژه‌ها
مشارکت مردم و آگاه‌سازی
فرآیند نوسازی همسایگی بدون جلب مشارکت ساکنان ناکام می‌ماند:
- کارگاه‌های آموزشی: تشویق ساکنان به درک کارکرد فناوری‌های جدید (مثل پمپ‌های حرارتی، سولار روم‌های جمعی)
- شفافیت مالی و اعتباری: شبکه مشاوره دولتی برای ارائه اطلاعات بی‌طرفانه و قابل اعتماد در مورد کمک‌های مالی و مراحل اجرایی
- ایجاد حس مالکیت: نمایش نمونه‌های موفق (پروژههای مردمی در بیرمنگام و دشمن‌اندیشدن در لندن) باعث تعامل و دل‌بستگی بیشتر می‌شود
چارچوب‌های قانونی و سیاست‌گذاری
دولت‌ها نقش کلیدی در تسهیل نوسازی دارند:
- قوانین ساختمانی: به‌روزرسانی استانداردهای عایق‌بندی و بهره‌وری انرژی بر اساس توصیه‌های «کمیته تغییرات اقلیمی» بریتانیا
- یارانه‌ها و مشوق‌ها: ارائه یارانه برای نصب فناوری‌های کم‌کربن و معافیت مالیاتی برای پروژههای همسایگی
- ایجاد نهادهای مشاوره: تاسیس سرویس مشاوره عمومی برای راهنمایی مالکان و گروه‌های محلی در انتخاب پیمانکار و فناوری‌های مناسب
نتایج و دستاوردها در صورت پیاده‌سازی
اگر همه جانبه پیاده شود، نوسازی همسایگی می‌تواند به:
- کاهش ۳۰–۴۰ درصدی انتشار CO₂ در مناطق مسکونی منجر شود
- صرفه‌‌جویی سالانه تا ۵۰۰ پوند در قبض‌های انرژی برای هر خانوار
- بهبود رفاه ساکنان از طریق تاب‌آوری اقلیمی و افزایش ارزش ملک تا ۱۵ درصد
نویسنده: پویا مودتی
منابع:
تماشای معماری آلوار آلتو
