به گزارش رسانه " اخـبــار معـمـاری  "، طراحی سازگار با اقلیم، دیگر یک گزینه تجملی یا خاص پروژه‌های پژوهشی نیست؛ بلکه ضرورتی حیاتی در پاسخ به بحران‌های اقلیمی، کمبود انرژی و افزایش هزینه‌های زندگی است. این نوع طراحی با تکیه بر درک صحیح از شرایط اقلیمی، ویژگی‌های بوم‌شناختی و رفتارهای انسانی، تلاش می‌کند ساختمان‌هایی خلق کند که نه‌تنها آسایش حرارتی و بصری کاربران را تأمین می‌کنند، بلکه در مصرف انرژی نیز صرفه‌جویی قابل‌توجهی دارند. در این میان، معماران به عنوان حلقه اصلی در زنجیره طراحی، نقش کلیدی در تحقق طراحی اقلیم‌محور دارند. آنان با شناخت دقیق از الگوهای اقلیمی هر منطقه، می‌توانند فضاهایی طراحی کنند که بدون نیاز به مصرف بالای انرژی، بیشترین بهره‌وری را داشته باشند. درک صحیح از باد، تابش خورشید، دما، رطوبت و دیگر عوامل اقلیمی، از ضروریات این رویکرد است. به عنوان مثال، قرارگیری مناسب بازشوها، استفاده از سایه‌بان‌ها و بهره‌گیری از تهویه طبیعی از تکنیک‌های مؤثر در این مسیر هستند.

در کنار جایگاه معماران، سازندگان نیز نقش انکارناپذیری دارند. بدون مصالح مناسب و اجرای صحیح، حتی بهترین طرح‌ها هم به نتایج مطلوب نخواهند رسید. استفاده از مصالح بومی، طبیعی و با توانایی عایق‌سازی بالا، باعث می‌شود مصرف انرژی ساختمان به‌طور چشمگیری کاهش یابد. مشارکت پیمانکاران و سازندگان در درک اهداف طراحی اقلیمی، گامی اساسی در تحقق پایداری است. اما مهم‌تر از همه، آگاهی‌بخشی به مردم و کاربران نهایی ساختمان‌هاست. حتی اگر یک بنا با تمام اصول اقلیمی طراحی و ساخته شود، بدون درک و همکاری ساکنان آن، بهره‌وری بهینه حاصل نخواهد شد. بنابراین آموزش و فرهنگ‌سازی درباره اهمیت رفتارهای مصرف انرژی، استفاده از تهویه طبیعی و تعامل با محیط نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

در این مسیر، بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشید و باد به عنوان منابعی مکمل، می‌تواند تأثیر طراحی اقلیمی را چند برابر کند. استفاده از پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی کوچک‌مقیاس و سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی، به کاهش وابستگی به شبکه‌های انرژی فسیلی کمک می‌کند. همچنین، طراحی اقلیمی در کنار فناوری‌هایی همچون پوسته‌های هوشمند یا مواد تغییر فازدهنده (PCM) به یک مدل ترکیبی هوشمند می‌انجامد که آینده معماری پایدار را ترسیم می‌کند. اگرچه در ایران و بسیاری از کشورهای مشابه، اجرای طراحی اقلیم‌محور با چالش‌هایی مانند عدم تدوین دقیق ضوابط، کمبود دانش میان سازندگان و هزینه‌های اولیه مواجه است، اما رشد آگاهی و حمایت از این نوع پروژه‌ها می‌تواند مسیر توسعه پایدار را هموار سازد. استانداردهایی چون ASHRAE 90.1 و ASHRAE 189.1، به عنوان منابع راهبردی، اصول روشنی برای طراحی بهینه و اقلیم‌محور ارائه می‌دهند و می‌توانند راهنمای خوبی برای طراحان و سیاست‌گذاران باشند.

تجربه‌های موفق جهانی نشان داده‌اند که طراحی اقلیم‌محور نه‌تنها باعث کاهش قابل‌توجه مصرف انرژی می‌شود، بلکه موجب ارتقاء کیفیت زندگی، افزایش سلامت روانی و جسمی ساکنان و حتی حفظ سنت‌های معماری بومی در قالبی نوین می‌گردد. این طراحی همچنین به حفظ منابع طبیعی، کاهش آلودگی هوا و کنترل اثرات جزیره گرمایی در شهرها کمک می‌کند. در نهایت، طراحی سازگار با اقلیم، راهی است که هم سنت و هم آینده را در دل خود جای داده است. این رویکرد اگر با سیاست‌های حمایتی، آموزش گسترده و استفاده از فناوری‌های نوین همراه شود، می‌تواند زیرساختی هوشمند و انسانی برای معماری فردا ایجاد کند. شاید اکنون بهترین زمان برای بازگشت به اصولی باشد که هزاران سال پیش معماران بومی در سایه تجربه و درک اقلیم‌شان به کار بسته بودند، اما این بار با پشتیبانی علم و تکنولوژی.

نویسنده: پویا مودتی "کارشناس ارشد معماری و انرژی"

تصویر: cadcrowd

منابع:

• ASHRAE Standard 90.1  Energy Standard for Buildings Except Low-Rise Residential Buildings
• ASHRAE Standard 189.1  Standard for the Design of High-Performance Green Buildings
• Olgyay, Victor – Design with Climate: Bioclimatic Approach to Architectural Regionalism
• United Nations Environment Programme (UNEP) – Sustainable Building Design Guidelines
• Passive House Institute – Design Criteria and Technical Standards
• Energy.gov – Climate-Specific Design Strategies
• Architecture 2030 Zero Net Carbon Design Guidelines