عمارت قاجاری کلاه‌فرنگی، پس از نخستین سفر ناصرالدین شاه به فرنگ در باغ عشرت‌آباد ساخته شد. دور تا دور باغ ۳۰ خانه کوچک مدور ساخته شده بود که پنجره‌هایشان رو به حوض بزرگ میانی باغ و چشمه‌ها و فواره‌هایش باز می‌شد و زنان ناصرالدین شاه در آنها زندگی می‌کردند.
به گزارش پایگاه " اخبار معماری " این باغ در بیرون حصار تهران ساخته شده بود و محل تفریحات ییلاقی و مراسم عروسی شاه صاحب‌قران بود. سال ۱۲۵۳ به دستور شاه قاجار عمارت کلاه‌فرنگی در میان این باغ ساخته شد. ساختمان کلاه‌فرنگی در واقع برج ۴ طبقه‌ای بود که به برادر دوقلوی شمس‌العماره شهرت داشت. طبقه سوم این بنا آیینه‌کاری مقرنس داشت و طبقه چهارم شیروانی بود. این بنا در دوره‌ای هم خوابگاه انیس‌الدوله سوگلی ناصرالدین شاه بود. کار دودمان قاجار که تمام شد، این باغ و البته کاخ داخل آن و خانه‌های زنان ناصرالدین شاه به شهربانی واگذار شد و اصلاً به همین علت آن را پادگان شهربانی یا پادگان عشرت‌آباد خواندند. در دوره پهلوی دوم، این پادگان در اختیار نیروهای گارد پهلوی قرار گرفت. در جریان انقلاب اسلامی هم یکی از تسخیرات مهم به شمار می‌آمد و هنوز می‌توان جای گلوله را بر دیواره‌های آن دید. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این پادگان به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی واگذار شد و نام پادگان ولی‌عصر(عج) را به خود گرفت.
این بنا، محصور در پادگان ولی‌عصر(عج)، از دیدها پنهان بود تا اینکه در میانه‌های دهه ۸۰ با ساخت بزرگراه صیاد شیرازی بخشی از آن نمایان شد و حالا اگر از مسیر بزرگراه صیاد به سمت میدان سپاه در حرکت باشید، بخشی از آن را از دور خواهید دید و از همین فاصله هم متوجه می‌شوید که عمارت رو به تخریب است. ساختمانی که در فروردین ۱۳۴۶ به ثبت ملی رسید، امروز بدون مرمت رها شده و معلوم نیست اگر همچنان به همین وضع بماند، چند سال دیگر دوام می‌آورد.
این موضوع دغدغه احمد مسجدجامعی، عضو شورای‌شهر تهران هم هست. او به تازگی در اینستاگرامش درباره این بنا نوشته و چنین توضیح داده: «در یکی از تهران‌گردی‌هایم به همراه نمایندگان شورا، شهرداری و سپاه عمارت کلاه‌فرنگی عشرت‌آباد را در پادگان ولی‌عصر(عج) و کنار میدان سپاه دیدیم. همان زمان بحث عقد تفاهمنامه‌ای بین شهرداری تهران، سازمان میراث فرهنگی و سپاه مطرح شد که مقدماتش هم فراهم آمد و به نتایجی هم رسید.» او در همین متن از شهردار منطقه ۷ در خواست کرده که این تفاهمنامه را که مقدماتش در همان جلسه امضا شد، پیگیری کند.
اشاره مسجدجامعی به تهرانگردی سال ۹۲ است که در آن، طبق تفاهمنامه قرار شد این عمارت به یک مکان فرهنگی با ورودی مجزا، تبدیل شود تا با توجه به اینکه در داخل یک مرکز نظامی واقع شده، شهروندان دست‌کم چند روز در هفته بتوانند از آن بازدید کنند. طبیعی بود که پس از مدتی، شرایط برای بازدید عموم فراهم شود و به اطلاع همه برسد. اما خبری که ۲ سال بعد و در سال ۹۴ سر و صدا کرد خبر بدی بود.
آنچه در این سال رسانه‌ای شد، خبر ساخت بنایی بلند مرتبه در کنار ساختمان ۴طبقه کلاه‌فرنگی بود. این بنا در ضلع جنوبی پادگان ولی‌عصر(عج) و درست در حریم آن در حال ساخت بود و قرار بود آنقدر بلندا بگیرد که عمارت کلاه‌فرنگی و ارتفاعات تهران از میدان سپاه قابل دیدن نباشند. در آن سال صداهای بسیاری از سوی مسئولان بلند شد تا جلو ساخت‌وساز گرفته شود. در پی این اعتراض‌ها، شورای عالی شهرسازی و معماری تأکید کرد عمارت تاریخی کلاه‌فرنگی برای استفاده شهروندان آماده می‌شود و مصوب کرد عملیات ساختمانی در محدوده عمارت متوقف و نقشه‌ها از نو بازنگری شود. حتی معاون وقت شهردار «پیمان پشمچی‌زاده» و رئیس وقت شورای‌شهر «مهدی چمران» هم بر غیرمجاز بودن این بنا تأکید کردند. در این میان اما «محمدرضا یزدی» معاون حقوقی سپاه پاسداران نامه‌ای از امور مناطق تهران رو کرد که در آن به سپاه پاسداران اجازه داده شده بود اقدامات لازم را برای اجرای این پروژه انجام دهند. در آن زمان «محمدباقر قالیباف» به این نامه واکنش نشان داد وگفت از سپاه پاسداران انتظار می‌رود برای حفظ حق عمومی و احترام به قانون این ساخت‌وساز را متوقف کند. اما باز هم ماجرا ادامه پیدا کرد و ساختمان با ارتفاع بیش از ۳۰متر در حریم ۷۰ متری عمارت کلاه‌فرنگی ساخته شد. اما موضوع آسیب‌های جدی این بنا و نیاز به مرمت همچنان ادامه دارد.
درباره وضعیت این بنا «حجت نظری» عضو کمیسیون فرهنگی شورای‌شهر ۱۶ اردیبهشت امسال مصاحبه‌ای با ایسنا داشته و در آن درباره توافقنامه سپاه تهران و مدیریت شهری برای مرمت این بنا صحبت کرده است. او گفته: «در جلسه‌ای که با فرمانده سپاه محمد رسول‌الله(ص) درباره وضعیت عمارت کلاه‌فرنگی برگزار شد، طی صحبت با سردار یزدی، فرمانده سپاه محمد رسول الله(ص)، متوجه شدیم سپاه هم از مرمت عمارت کلاه‌فرنگی استقبال می‌کند.»
نظری این را هم گفته که در همان جلسه با حضور سردار یزدی و رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران جمع‌بندی نهایی صورت گرفته به‌زودی تفاهمنامه‌ای بین سپاه و شهرداری در این زمینه امضا می‌شود. طبق توضیحات این عضو شورای‌شهر مقرر شده سازمان زیباسازی به‌عنوان مجری طرح ارزیابی‌های فنی نحوه مرمت را انجام دهد و بعد با برگزاری مناقصه مجری اصلی مرمت عمارت کلاه‌فرنگی مشخص می‌شود.»
حالا و بعد از گذشت ۲ ماه از این جلسه و صحبت‌ها کار خاصی انجام نشده است، اما نظری می‌گوید کارها در دست پیگیری است.
در سازمان زیباسازی اما اوضاع جالب است. «فرزاد طالبی» معاون فرهنگی سازمان زیباسازی می‌گوید احتمالاً این کار در معاونت فنی در حال پیگیری است. اما دفتر«سمیه فدایی‌نژاد» معاون فنی سازمان اطلاعی از این تفاهمنامه ندارد و گفته می‌شود درباره آن باید با «برزین ضرغامی» مدیرکل سازمان صحبت کرد.
اما پیگیری‌ها برای صحبت با او به نتیجه‌ای نمی‌رسد و پاسخی دریافت نمی‌شود.
شقایق عرفی‌نژاد
منبع:همشهری آنلاین
تماشای معماری آلوار آلتو
