طبق قانون، بازنگری طرح جامع همدان باید سال ۹۶ ارائه و تصویب می‌شد اما امسال، بعد از سه سال تأخیر در حالی توسط مشاور ارائه شده که انتقادات زیادی از سوی کارشناسان، مدیران و مسئولان همدان به آن وارد است.
به گزارش پایگاه " اخبار معماری " به نقل از همشهری آنلاین کارشناسان معتقدند حداقل ۳۰۰ مورد ایراد اساسی به این طرح وارد است پس چه اصراری بر تصویب طرحی است که آینده یک شهر را دگرگون خواهد کرد؟
«نرگس نوراله‌زاده» رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر همدان به عنوان یکی از مخالفان جدی این طرح که با همکاری چند تن از اعضای شورای شهر اقدام به مکاتبات متعدد با نهادهای مختلف درباره ایرادات این طرح کرده است، به همشهری آنلاین می‌گوید: نداشتن موضع مشخص در خصوص حل معضل ترافیک و نداشتن موضع مشخص در خصوص بافت تاریخی از جمله ایرادات اساسی واردشده به این طرح است.
نکته جالب‌تر این‌که این طرح حتی در پای کوهستان الوند پیشنهاد مرتفع‌سازی داده است. ضمن این‌که طرح جامع برای سه روستای قاسم‌آباد، حسن‌آباد و علی آباد که چندی پیش با وجود مخالفت‌ها فراوان به شهر ملحق شد، هیچ برنامه مشخصی ندارد.
«حسین افشاری» فرماندار سابق همدان هم به شدت پیگیر اصلاحات اساسی در طرح جامع ارائه‌شده بود و چندی پیش در مصاحبه‌ای گفت: «آخرین تغییر مربوط به اضافه‌کردن هزار هکتاری است که افراد جدیدی است که از بیرون در اثر حرکات جمعیتی مانند مهاجرت ناچار می‌شوند خانه و کاشانه خود را ترک کنند و وارد مرکز استان شوند.
در طرح جامع اولیه پیش‌بینی مناسبی برای مکان‌یابی آن‌ها نشده بود و اگر قرار بر ادامه این طرح بود، شاهد ساخت‌وسازهای غیرمجاز دیگری و به وجود آمدن حاشیه‌نشینی و یا سکونتگاه‌های غیررسمی بیشتری بودیم. در طرح جامع مکان‌هایی پیش‌بینی می‌شود تا افرادی که بعدا وارد مرکز استان می‌شوند، بتوانند با قیمت کمتری زمین بخرند و در آن خانه بسازند.
طبق تغییرات جدید نزدیک به هزار هکتار با لحاظ سایر کاربری‌های مورد نیاز مانند آموزشی، ورزشی، بهداشتی و معابر مناسب به این طرح اضافه و در جایی پیش‌بینی شد که منجر به تخریب باغات نشود و به فضای سبز همدان آسیب وارد نخواهد شد. درباره بافت تاریخی نیز میراث فرهنگی باید وارد شود و مشاوری برای ارائه ضوابط اختصاصی تعیین کند». اما افشاری چند روز پیش در کمال تعجب و در آخرین سال دولت دوازدهم جابجا شد .
۳۰ نفر از متخصصان شهرسازی همدان در نامه‌ای به «محمد اسلامی» وزیر راه و شهرسازی به فرایند تهیه طرح جامع شهری همدان انتقاد کردند و خواستار ورود وی به موضوع شدند. در نامه این ۳۰ نفر آمده است:
جناب آقای مهندس اسلامی
وزیر محترم راه و شهرسازی و رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری کشور
سلام علیکم
احتراما همانطور که مستحضرید تهیه طرح جامع شهر همدان طی قرارداد اداره کل راه و شهرسازی همدان با شرکت نقش جهان پارس، به این شرکت محول گردیده و اکنون نیز مراحل پایانی تدوین را سپری می‌نماید.
با توجه به اثرات بلند مدت طرح جامع در شهرها و حساسیت موضوع ضروری دانستیم ابهامات فنی متعدد موجود در طرح مزبور و دغدغه‌های کارشناسی پیرامون طرح تدوین شده را با جنابعالی به عنوان مقام عالی وزارت راه و شهرسازی در میان بگذاریم و از جنابعالی به عنوان رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران انتظار می رود مجدانه پیگیر موضوع شوید. برخی از مسائل کلی پیرامون طرح ذیلا اشاره می‌گردد.
۱- بر اساس مبانی بنیادین تئوری‌های توسعه پایدار و رشد هوشمند شهری دو مفهوم حائز اهمیت است اولا توسعه کالبدی شهر زمانی باید محقق شود که همه ارکان توسعه اعم از اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی، اجتماعی و غیره به صورت متوازن رشد کرده باشند و ثانیا سیاست توسعه کالبدی می‌باید با هدایت توسعه به گستره‌های موجود شهری و پرهیز از گسترش به سوی پیرامون و اراضی زراعی، استفاده حداکثری از اراضی لم یزرع موجود در درون محدوده، نوسازی و بازسازی مناطق متروک و فرسوده و احیا و باززنده سازی بافت فرسوده باشد.
این دو مفهوم با اهمیت اگر در توسعه شهرها مد نظر قرار نگیرد رشد شهرها لاجرم به گسترش حاشیه نشینی خواهد انجامید. با توجه به پژوهش‌های پیشین صورت گرفته، شهر همدان دارای ظرفیت‌های کالبدی نسبتا گسترده درون محدوده می‌باشد ضمن آنکه توازن در ارکان مختلف توسعه در شهر همدان محل تردید جدی است. بنابراین یکی از مهم‌ترین مسائل در راستای پیامدهای منفی پراکنده روئی شهر رشد حاشیه نشینی خواهد بود و طرح جامعی که علی الاصول باید با هدف کاهش پراکنده روئی شکل بگیرد، خود عامل اصلی ایجاد پراکندگی شهری خواهد شد.
۲- الحاق شهرها و روستاهای پیرامون محدوده به شهر، اگر مبنای کارشناسی دقیق نداشته باشند باعث مخدوش شدن هویت این سکونتگاه‌ها و تبدیل این مناطق به حاشیه شهر خواهد شد ضمن نکه آنکه موجب از بین رفتن اراضی مرغوب کشاورزی آنکه موجب از بین رفتن اراضی مرغوب کشاورزی نیز می‌شود. مستحضرید کشاورزی شهر همدان از گذشته به عنوان موتور اصلی محرک اقتصاد شهر وجود داشته اما از دو دهه پیش اراضی کشاورزی به نصف کاهش پیدا کرده و با توسعه‌های پیش‌بینی شده این روند همچنان ادامه خواهد داشت، ضمن آنکه شرکت مهندسین مشاور محترم شهر همدان را به عنوان شهر خدماتی در طرح جامع اطلاق کرده است. بدیهی است بدلیل مسائل پایداری و امنیت غذایی یکی از اهداف اصلی برنامه ریزان شهری حفظ اراضی مرغوب کشاورزی و باغات ارزشمند هستند که ظاهرا نادیده گرفته شده‌اند.
۳- حضور شهروندان در عرصه تصمیم‌گیری و نزدیکی و هماهنگی آنان با مسئولان و متخصصان، در دستیابی هر چه سریعتر به خواسته‌ها و نیازهای شان از طریق فرآیند شهرسازی مشارکتی میسر می‌شود. بدیهی است عدم مشارکت مردم در برنامه‌ریزی شهری و عدم توجه به نظرات ایشان، به عدم تحقق اهداف بلند مدت طرح جامع منجر خواهد شد. متاسفانه نه تنها مشارکت مردم در این طرح ها وجود نداشته بلکه تصمیمات اصلی طرح جامع شهری به صورت خلق الساعه با فشارهای گسترده سیاسی در حال انجام است به طوری که یک روز تصمیم آن است شهر از یک سو گسترش یابد و بعد از جلسه چند مدیر تصمیم گرفته می شود شهر از سمت و سوی دیگری رشد کند. این مسائل احتمال وجود رانت اطلاعاتی و فساد برخی افراد مطلع از طرح را در ذهن متبادر می نماید که نیاز است نهادهای نظارتی جدا به این موارد ورود نمایند.
۴- جمعیت و سرانه‌های جمعیتی و پیش‌بینی جمعیت افق طرح، مسئله‌ای بسیار مهم در تدوین طرح جامع شهری است. مسئله ای که به نظر نمی‌رسد دقت لازم روی آن صورت گرفته باشد. جمعیت شهر همدان بر اساس آمار رسمی مرکز آمار ایران به عنوان تنها مرجع رسمی این حوزه ۵۵۴۴۰۶ نفر در سال ۱۳۹۵ است. نگاه تک بعدی و ساده انگارانه به مسئله سرانه جمعیتی در شهرسازی یکی از ایرادات عمده در طرح مذکور است. به طوری که مدیران تصور می کنند با تقسیم مساحت محدوده بر جمعیت و مقایسه آن با سرانه شاخص شهرهای دیگر به همین راحتی می توان به لزوم رشد شهر یا عدم رشد آن پی برد. مستحضرید همین نگاه های تک بعدی و غیر اصولی به مسائل از جمله علت های اصلی حاشیه نشین شدن بیش از ۳۰ درصد جمعیت کشور شده است. در حالی که توجه به ماهیت پیچیده و پویایی شهر و تاثیر انواع متغیرها بر یکدیگر در شهرسازی از ضروریات است.
۵- تعدیل قیمت مسکن یکی از توجیهات رشد بدون اصول شهر توسط مسئولین قلمداد شده است. کاهش قیمت مسکن نیازمند تعدیل مولفه های بنیادین رشد قیمت مسکن است و تا زمانی که مسائل پایه ای در زمینه قیمت مسکن حل نشود انتظار حل این مشکل کمی غیر منطقی به نظر می رسد. ضمن آنکه تعدیل قیمت مسکن با تصمیم سازی همه جانبه اقتصادی، فنی، سیاسی، اجتماعی و البته کالبدی محقق خواهد شد نه صرفا با هزینه از کالبد شهرها، که در این صورت اثرات جبران ناپذیری به ساختار فضایی شهرها وارد خواهد نمود. البته این موضوع چند بار هم قبلا در سیاست های مختلف تجربه شده است و اثرات بسیار کوتاه مدت و مقطعی در قیمت مسکن ایجاد کرد اما ساختار فضایی شهرها را دچار مشکل نمود.
موارد فوق صرفا برخی از نگاه های کلی در فرآیند تهیه طرح جامع شهر همدان می باشد و در جزئیات طرح موارد متعددی از مسائل غیر فنی و علمی و تصمیمات بدون مطالعات علمی دقیق وجود دارد که در زمان دیگری مورد بحث قرار خواهد گرفت. مجددا از جنابعالی درخواست داریم با ارائه سیاست های کارشناسی و علمی، فرآیند تهیه و تصویب طرح جامع شهر همدان را به مسیر منطقی خود برگردانید.
توفیق روز افزون جنابعالی را از خداوند بزرگ خواستاریم.
جمعی از متخصصان و کارشناسان شهرسازی
۱. کیانوش ذاکرحقیقی، دکتری تخصصی شهرسازی، دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه
۲. محمد رحمانی، دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه
۳. سیدمحمدرضا خسروی، دکتری برنامه ریزی شهری، استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه
۴. هادی رضایی راد، دکتری تخصصی شهرسازی، استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه
۵. بهناز بابایی مراد، دکتری تخصصی شهرسازی، استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه
۶. داریوش اردلان، دکتری تخصصی شهرسازی و عضو هیات علمی دانشگاه
۷. مهران گومه، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و عضو هیات علمی دانشگاه
۸. عباس فخرایی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و عضو هیات علمی دانشگاه
۹. محمد ستوده فر؛ دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری و پدافند غیرعامل
۱۰. سید محمدجواد حسینی مرصع، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری و مسکن
۱۱. هما حبیبیان، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی و طراحی شهری
۱۲. سحر اسماعیل پور همدانی، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری
۱۳. نوید پاکنژاد، دکتری تخصصی شهرسازی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر تاب آوری شهری
۱۴. سعید حاجی بابایی، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری
۱۵. سمیرا سمواتی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری
۱۶. امین لطیفی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر طراحی شهری
۱۷. محمدبشیر رباطی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری
۱۸. یوسف نصیری، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر بازآفرینی شهری
۱۹. مجتبی خانیان، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر بهسازی نوسازی و بازآفرینی شهری
۲۰. سید احمد حسینی، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی مسکن
۲۱. سعید سلیمانی، کارشناس ارشد طراحی شهری و پژوهشگر شهرسازی
۲۲. سید رضا موسوی، کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی شهری
۲۳. محسن قربانخانی، کارشناس ارشد طراحی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی و طراحی شهری
۲۴. امیر رحمانی، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی و طراحی شهری
۲۵. جلال حقیقی، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر عدالت اجتماعی و برنامه ریزی شهری
۲۶. محمد جواد ثابتیان، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی شهری
۲۷. حامد گروسیان، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر بازآفرینی شهری
۲۸. مقداد کهوند، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی شهری
۲۹. سجاد اجاقی، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر پدافند غیر عامل
۳۰. علیرضا زرگر، کارشناس برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی شهری
فاطمه کاظمی
تماشای معماری آلوار آلتو
