حدود ۹۵ جزیره در خلیج فارس وجود دارد که بیش از ۴۰ جزیره در جغرافیای ایران قرار گرفته است. بیشتر این جزیره‌ها زیستگاه گونه‌های جانوری، پایگاه نفتی و غیرمسکونی است و فقط در دو جزیره ایرانی زیرساخت گردشگری وجود دارد.
به گزارش پایـگاه " اخـبــار معـمـاری " به نقل از ایسنا، خلیج فارس حوزه مشترک ایران، بحرین، کویت، عمان، قطر و عربستان سعودی است. از بین این کشورها بیشترین جزایر متعلق به ایران است. بحرین که یکی از جزایر خلیج فارس نیز محسوب می‌شود، هفت جزیره دیگر را در مالکیت دارد. ۹ جزیره دیگر در محدوده کویت، پنج جزیره متعلق به عمان، هفت جزیره در حوزه استحفاظی قطر، ۱۱ جزیره در اختیار عربستان و ۱۶ جزیره دیگر در مالکیت امارات متحده عربی است. البته اختلافاتی بین ایران و امارات بر سر مالکیت جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، زرکوه و آریانا وجود دارد، هرچند اسناد و قراردادهای تاریخی مالکیت ایران بر سر این جزایر را اثبات و تایید می‌کند.
به جز قشم و کیش، که نام‌آشناتر از سایر جزیره‌های خلیج فارس هستند، هرمز، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، هندورابی، لاوان، هنگام، ناز، لارک، سیری، فرور بزرگ و کوچک، فارسی، نگین، خارک، خارکو، شیف، مینو، خور موسی، دارا، صدرا، تهمادون، آریانا، زرکوه، شیدور، عباسک، ام‌الکرم، نخیلو، گرم، بونه، قبر ناخدا، سه دندون، مطاف، میر مهنا، ام سیله، شیخ کرامه، چراغی، مرغی و مولیات دیگر جزایر ایرانی خلیج فارس به شمار می‌آیند.
نیمی از این جزایر مسکونی بوده و در برخی از آن‌ها تاسیسات نظامی و نفتی مستقر شده است. بیشتر جزایرِ خالی از سکنه نیز به زیستگاه جانوری تبدیل شده‌اند. دسترسی به بیشتر این جزایر دشوار و در مواردی ناممکن بوده و گاه به مجوزهایی از فرمانداری، محیط زیست، منابع طبیعی و سایر نهادها نیاز دارد.
جزیره لاوان، یکی از پایگاه‌های نفت ایران/ عکس از شانا
تردد مسافری بین بیشتر جزایر خلیج فارس با قایق‌های صیادی صورت می‌گیرد و دسترسی با اتوبوس دریایی و کشتی‌های مسافربری تنها برای تعداد محدودی از جزایر از جمله کیش، قشم، هرمز و خارک برقرار شده است. تردد دریایی بین جزایر معمولا ممکن نیست، مثلا از جزیره کیش نمی‌توان به قشم سفر کرد، باید به بنادر هرمزگان برگشت و از آن‌جا به قشم یا هرمز رفت. برای سفر به جزیره هنگام که در فاصله نزدیکی از جزیره قشم قرار دارد نیز باید حتما تا قشم رفت و از آن‌جا با قایق‌های صیادی به جزیره هنگام رسید.
برای سفر به جزیره ابوموسی که طرح تبدیل آن به منطقه گردشگری از زمان محمود احمدی‌نژاد مطرح شد و ناکام ماند، از هواپیماهای کوچک می‌توان برای جابه‌جایی استفاده کرد، که البته فقط ساکنان این جزیره چنین امکانی دارند و استفاده از این هواپیما برای مسافران تنها در صورت داشتن جوازِ ورود به ابوموسی امکان‌پذیر است. از تهران و بندرعباس نیز پروازهای موردی برای جزایر خارک و سیری وجود دارد، اما از آن‌جا که این دو جزیره به همراه لاوان محل استقرار دکل‌های نفتی و پایگاه مهم صادرات نفت به شمار می‌آیند، سفر به این جزایر برای گردشگر و مسافر بدون مجوز میسر نیست و عملا این جزایر برای گردشگران در دسترس نیستند.
جزیره کیش
در بین این ۴۱ جزیره، فقط کیش و تا حدی قشم برای گردشگری آماده شده‌اند. جزایر هنگام و هرمز که تردد مسافری به آن‌ها نیز انجام می‌شود، با وجود داشتن اقامتگاه‌های بومی، اما دارای ضعیف‌ترین خدمات گردشگری، به‌ویژه در بخش حمل و نقل عمومی هستند. از طرفی آماده نبودن محیط برخی از این جزایر با توجه به حریم‌های نظامی، محدودیت‌هایی را برای رفت و آمد و عکاسی گردشگران به‌وجود آورده است که سفر را چندان آسان نمی‌کند.
مرکز مطالعات خلیج فارس (موسسه مطالعات ژئوپولتیک استراتژیک تاریخ و جغرافیای خلیج فارس) در گزارشی به وضعیت جزایر ایرانی خلیج فارس پرداخته و با انتقاد از ضعف امکانات و فقر خدمات به‌ویژه در جزایر مسکونی خلیج فارس و در مقابل رونق گردشگری، تجارت و تولید ثروت در جزایر کشورهای عربی تاکید کرده است: جزایر ایرانی همچون الماسی هستند که می‌توانند عامل تولید و ثروت، رونق تجارت، جذب سرمایه‌گذار خارجی و توسعه صنعت گردشگری برای کل کشور شوند، اما امروز از مدیریت نادرست رنج می‌برند.
در کلیات این گزارش آمده که اهالی جزایر مسکونی خلیج فارس با مشکلات عدیده اقتصادی، آموزشی، فرهنگی، رفاهی و درمانی مواجه‌اند. ساکنان برخی از این جزایر با وجود استقرار پایگاه‌های نفتی و دریایی از ثروت، اما در بیکاری و فقر به سر می‌برند و از ابتدایی‌ترین امکانات بی‌بهره‌اند و شغل اهالی بعضی از این جزایر فقط به صیادی محدود شده است.
جزیره خارک (خارگ)
مرکز مطالعات خلیج فارس یادآوری می‌کند که وسعت جزیره قشم ایران به تنهایی از ۲۲ کشور مستقل جهان بزرگ‌تر است. اگر ایران می‌خواست فقط یک جزیره مصنوعی شبیه قشم (بدون ویژگی‌های طبیعی) در خلیج فارس ایجاد کند، باید بالغ بر ۲۶۶۵ میلیارد دلار برای آن هزینه می‌کرد.
این اندیشکده پیشنهادها و طراح‌های در دسترس و واقع‌گرایانه‌ای را برای آبادانی و عمران جزایر خلیج فارس و خروج از وضعیت نامناسب رفاهی تهیه کرده است که به آن‌ها اشاره می‌شود:
حیاتی‌ترین نیاز مردمان جزایر آب شرب و برق است. در نبود آب شرب سالم، هیچ طرح عمرانی و رفاهی نمی‌تواند موفق شود. امروزه جزیره آبادان در خوزستان پس از طی کردن هشت سال ویرانی و جنگ و نابودی در جنگ تحمیلی، متاسفانه هنوز از داشتن آب مناسب شرب و سازندگی و زندگی رفاهی مناسب محروم است.
کمک به صیادان جزیره و دادن امکانات رفاهی به آن‌ها برای رونق زندگی خود که تنها منبع درآمدشان از صید ماهی و میگو است. به همین منظور شرکت سهامی شیلات باید حاصل تلاش روزانه آن‌ها را خریداری و مبلغ آن را روزانه یا ماهانه پرداخت کند. ایجاد مراکز بهداشتی بسته‌بندی برای استانداردسازی صیدهای دریایی می‌تواند نه تنها به فروش آن کمک کند، بلکه پلی برای صادرات به دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس است.
ساخت سردخانه برای محافظت از محصولات دریایی صیادان جزیره می‌تواند به نحو ارزنده‌ای موثر واقع شود؛ زیرا با ذخیره‌سازی آبزیان در سردخانه صیادان می‌توانند زمینه را برای بسته‌بندی و صادرات به دیگر مناطق هموار کنند.
اشتغال‌زایی از مولفه‌های مهم برای ایجاد رفاه اجتماعی در جزایر است. ساخت کارخانه‌های بومی بسته‌بندی و سردخانه یکی از پیشنهادات برای ایجاد شغل در جزایر است. از دیگر اقدامات برای به کارگیری نیروهای بومی منطقه ساخت کارخانه لنج‌سازی و تعمیر قایق‌های صیادی است.
برآورد موقعیت جزایر و ساخت اسکله‌های متناسب با موقعیت آن‌ها. ساخت اسکله‌های چوبی استوار و مناسب برای توقف صیادان و لنج‌های‌شان و همچنین بنادر تجاری و سوخت‌رسانی برای شناورهای غول‌پیکر.
ساخت مناطق ویژه گردشگری در جزایر. توریست‌های بسیاری تمایل به آن دارند که برای اوقات فراغت از سفر دریایی استفاده کرده و به جزیره‌ای در دریا بروند که هزینه‌های زیادی نیز برای‌شان در برنداشته باشد. از آن‌جایی که سفرهای توریستی به جزایری همچون کیش و قشم با هزینه‌های تقریبا زیادی انجام می‌شود، می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب و ایجاد پارک‌های دریایی، پلاژها، هتل و متل‌ها و فضای گردشگری با ورودی مناسب جریان زندگی و رونق و آبادانی و گردش سرمایه را در جزایر به حرکت انداخت.
گردشگری دریایی یکی از مهم‌ترین زیرشاخه‌های صنعت گردشگری است که در ایران به آن توجه کمتری شده است. در حال حاضر بخش خصوصی خواهان سرمایه‌گذاری در جزایر خلیج فارس برای رونق گردشگری در این مناطق است. با این وجود به‌رغم این‌که کشور ما از سواحل زیبایی در بخش‌های شمالی و جنوبی برخوردار است، اما نبود امکانات و تاسیسات مورد نیاز گردشگری، وسیله حمل و نقل دریایی و مجتمع‌های تفریحی دریایی در سواحل این دریاها باعث شده است تا درخواست گردشگران داخلی و خارجی برای استفاده از تورهای دریایی بی‌پاسخ بماند. ایجاد تورهای گردشگری دریایی برای اسکی و غواصی و ... در جزایر می‌تواند باعث شکوفایی و رونق و آبادانی این مناطق شود.
جزیره خور موسی
جزیره لارک
جزیره ابوموسی
جزیره مارو (شیدور) در همسایگی لاوان
تماشای معماری آلوار آلتو
