رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی، گردشگری ملایر و سرپرست پایگاه ملی میراث فرهنگی نوشیجان گفت: یکی از شاخص ترین و مهمترین محوطه مادی، تپه نوشیجان در دشت ملایر است که در سال ۱۹۶۵ شناسایی شد و در طی سال های ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۷ توسط هیأتی به سرپرستی " دیوید استروناخ " مورد کاوش و مطالعه قرار گرفت و امروز به عنوان نخستین الگوی معماری ایرانی به شمار می‌رود.

به گزارش ایسنا؛ ابراهیم جلیلی با بیان اینکه داده های این کاوش در برگیرنده اطلاعات بسیار با ارزش و کلیدی است که دیگر محوطه‌های منسوب به این دوره فاقد آن هستند، افزود: بر اساس اطلاعات به دست آمده نوشیجان معرف شاخصه‌های ویژه ای بوده و این اثر به شماره ۷۶۳ در سوم بهمن ماه سال ۱۳۶۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

وی اظهارکرد: از جمله آنها می توان به قدمت بیشتر، ماندگاری بی نظیر، حضور مجموعه مذهبی، تکنیک های بدیع تاق زنی، استفاده استادانه از انحنا یا کرنش در مقطع عمودی دیوارها، نخستین نمونه ایوان و مدخل تاقدار، نخستین نمونه شمش های پولی، بیشترین و متنوع ترین تزئینات خشتی برجای مانده، تنوع طرح های معماری، سنت بدیع در متروک سازی بناهای مذهبی، صفه سازی و موارد دیگر اشاره کرد.

این مقام مسئول با بیان اینکه با توجه به این موارد تپه نوشیجان محوطه منحصر به فردی است که از آن می توان به مجموعه اولین‌ها در تاریخ معماری ایران یاد کرد، ادامه داد: " دژ معبد باستانی نوشیجان"، قدیمی ترین نیایشگاه خشتی جهان است که در حدود ۱۶ کیلو متری شمال غرب ملایر بر فراز تپه‌ای طبیعی به ارتفاع تقریبی ۳۷ متر قرار گرفته است.

رئیس میراث فرهنگی ملایر خاطرنشان کرد: این اثر که در ابتدا به صورت تپه‌ای باستانی بود، از سال ۱۳۴۶ مورد کاوش‌های باستان شناسی قرار گرفت و در نتیجه شش فصل کاوش صورت گرفته، سه دوره تاریخی در آن شناسایی شد.

جلیلی افزود: آثار فوقانی مربوط به پارت، لایه میانی استقرارهایی از دوره هخامنشی و آثار تحتانی که روی سازه طبیعی تپه بنا شده از دوره ماد برجای مانده است.

وی با بیان اینکه سازه های مختصر دو دوره پارت و هخامنشی این تپه باستانی پس از مطالعات کافی برداشته شد و آثار اصلی که شامل دژ و معبد تالار ستوندار از اوایل دوره پا برجاست، گفت: عناصر این مجموعه به عنوان نخستین الگوی معماری ایرانی در فلات قاره ایران از منحصر به فردترین و ارزشمندترین آثار موجود کشور محسوب می شود.

سرپرست پایگاه ملی نوشیجان با اشاره به اینکه این تپه باستانی شامل بنای قدیمی جبهه غربی تپه که نخستین آتشگاه است و بقایای یک آتشدان در جبهه جنوبی است، اظهارکرد: تالار ستوندار آپادانا، بر روی سکوی خشتی قرارگرفته است.

رئیس میراث فرهنگی ملایر خاطرنشان کرد: معبد اصلی، شکل معبد به صورت نیم چلیپا بوده و با همان عناصر معماری دژ ساخته شده و در زاویه شمالی سرسرا پایه آتشدانی وجود دارد که از سه بخش کاملاً مشخص ساخته شده است.

وی در رابطه با اتاق ها و انبارها، توضیح داد: این بخش دومین اثر مهم تپه نوشیجان را تشکیل می دهد که در شرقی ترین قسمت تپه قرار گرفته و دارای حصار، بارو، اتاق های مسکونی و انبار است، همچنین یک تونل در بخش شمالی تالار ستوندار و در امتداد شرق و غرب حفره های سردابی شکل کنده شده که در عمق سه متری به صخره منتهی می شود.

جلیلی یادآورشد: با توجه به اینکه دژ معبد تاریخی نوشیجان یک مکان طبقه بندی شده بوده و به عنوان مکانی دارای ارزش تاریخی و منحصر به فرد است، انعکاس دهنده یک دستاورد مهم بشری و شاهدی بر تاریخ معنوی بشر بر روی کره زمین به شمار می رود که حفظ آن برای آیندگان یک ضرورت است.

سرپرست پایگاه ملی نوشیجان افزود: مجموعه دژمعبد نوشیجان به دلیل ویژگی های تاریخی، معماری و هنری خود از جمله سایت‌های تاریخی است که بسیاری از تورهای داخلی و خارجی آن را جزء برنامه های بازدید خود قرار می دهند، علاوه بر این نوشیجان به دلیل قرارگیری در میانه مسیر شمال غرب و غرب به جنوب غرب و جنوب ایران، در ایام سفر یکی از اماکن تاریخی هدف بازدید به شمار می‌رود.