عمارت سفید ۸ طبقه در خیابان پاکدامن که در دوران گذشته قد علم کرد و سایه بر خانه‌های فرسوده همجوار انداخت لکه سیاهی در پرونده مدیریت شهری دوره گذشته است و مدیریت شهری فعلی در تلاش است تا با این قبیل اقدامات مقابله کند.
محدوده پیرامونی حرم عبدالعظیم حسنی(ع) محدوده تاریخی محسوب می‌شود و همجواری با این بقعه متبرکه سبب شده در حوزه شهرسازی، ضوابط خاصی برای آن تعریف شود. محدودیت ساخت در ارتفاع حدود ۱۰متری، تراکم ۳طبقه و ... ازجمله موارد تعیین شده هستند که ساکنان محدوده اطراف حرم عبدالعظیم با آن مواجهند. ضوابطی که گویا برای همگان نیست و برخی با نفوذی که دارند می‌توانند خلاف قوانین و مقررات تعریف و ذکر شده روی کاغذ عمل کنند؛ مانند عمارت سفید ۸طبقه در خیابان پاکدامن که در دوران گذشته قد علم کرد و سایه بر خانه‌های فرسوده همجوار انداخت.
عمارتی که پنجره‌هایش با گنبد طلایی بارگاه سیدالکریم تلاقی دارد، اما سازندگان و کسانی که قوانین و ضوابط را دور زدند تا به اهدافشان برسند، نباید حق‌الناس را فراموش کنند، چرا که ساکنان محله‌های پیرامون حرم چاره‌ای جز تمکین از ضوابط ندارند و می‌بایست خانه‌هایشان را در ۳طبقه بسازند. محدودیت تراکم طبقات از یک سو و تماشای عمارت سفید از سوی دیگر، برای ساکنان محدوده پیرامونی حرم، بیانگر بی‌عدالتی شهری است که در دوره گذشته رقم خورده و داغ بزرگی بر دل اهالی این محدوده‌ها گذاشته است. این عمارت ۳۲واحدی که گفته می‌شود طبقه آخر آن پنت‌هاوس است، چون لکه سیاهی در کارنامه مدیریت شهری دوره پیشین بوده که از آن می‌توان به‌عنوان «قانون برای همه نیست» یاد کرد.
تبدیل پارکینگ به عمارت سفید
در طرح موضعی پرونده عمارت سفید (بیش از هزار متر مساحت دارد) عبارت «ساماندهی و توسعه بافت پیرامون حرم عبدالعظیم حسنی» ذکر شده است و طبق بند۱۷ صورت‌جلسه ۵۲۱کمیسیون ماده۵ کاربری ملک پارکینگ طبقاتی تعریف شده است. حال سؤال اینجاست که چطور این ملک یکباره به یک عمارت سفید مسکونی تبدیل می‌شود؟ بررسی جزئیاتی از پرونده ساختمانی این ملک نشان می‌دهد که نکات مبهم دیگری وجود دارد. چطور ملکی که در شعاع تقریبا ۲۵۰متری حرم سیدالکریم قرار دارد، مجوز ساخت ۸طبقه می‌گیرد؟ ملکی که پس از تغییر کاربری قرار بوده ۲۲واحد مسکونی باشد تبدیل به ۳۲واحد می‌شود؟ با این حجم از تخلفات چطور سال ۹۸ پایان‌کار این عمارت صادر می‌شود؟ تورق پرونده این ملک که متعلق به یک فرد با نفوذ است، اما و اگرهایی دارد که در راستای شفاف‌سازی نیاز است پاسخ داده شود.
گام مدیریت شهری ششم برای احقاق حقوق شهروندان
شهروندان محدوده فضای پیرامونی حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) ۲درد در سینه داشتند. یکی اینکه خانه های فرسوده شان ممکن است روی سرشان خراب شود و درد دیگر آنکه در ضلع دیگر و در ۲۵۰متری حرم مطهرساختمانی ۸طبقه ساخته و قدکشیده در حالی که تو حتی نمی‌توانی با خیالی خوش در خانه فرسوده‌ات زندگی کنی. محله نفرآباد یکی از همین محلات است که در ضلع شمال شرقی حرم مطهر جا خوش کرده و طعم بی عدالتی را چشیده تا اینکه با تلاش‌های مدیریت شهری ششم در راستای احقاق حقوق شهروندان طرح موضعی این محله بازبینی و در کمیسیون ماده ۵تصویب شد و میراث فرهنگی هم برای این تغییر چراغ سبز نشان داد. یک طبقه تشویقی، تسهیلات بانکی و ... محرکی بود تا اهالی اقدام به نوسازی کنند. شهرداری تهران هم طرح الگوی محله را در این محدوده شروع کرد، ساخت‌وسازها در نفرآباد با الگوی اسلامی - ایرانی آغاز شد و امروز سمفونی ساخت‌وساز به گوش می‌رسد. گویا بی‌عدالتی از محله رخت بربسته و پس از ۴۰سال، نفرآباد جان دوباره گرفته است.
خانه‌های فرسوده و ساکنان مستأصل
محله نفرآباد حدود ۱۳هکتار مساحت دارد و همجواری آن با حرم عبدالعظیم حسنی(ع) محدودیت‌هایی در حوزه ساخت‌وساز برای ساکنان ایجاد کرده بود. اکثر خانه‌های محله در گذر زمان فرسوده شده‌اند و به‌دلیل محدودیت ارتفاعی (۱۰.۵متر) که توسط وزارت میراث‌فرهنگی تعیین شده به اهالی مجوز ساخت ۳طبقه داده شد، اما با توجه به هزینه‌های ساختمان‌سازی، ساخت ۳طبقه، توجیه اقتصادی نداشت و ازاین‌رو مردم تمایلی به مشارکت در این طرح نداشتند. برخی از اهالی قدیمی هم به‌دلیل همین محدودیت از محله کوچ کردند و بسیاری از ساختمان‌ها بلاتکلیف رها شدند. ایجاد تحول کالبدی، مطالبه ساکنان نفرآباد بود که مدیریت شهری ششم با پیگیری بازبینی طرح بازآفرینی، نخستین گام را در راستای نوسازی بافت‌های فرسوده این محله برداشت.
تراکم ۴طبقه در ارتفاع ۱۴متر
حدود ۵۰۰پلاک ثبتی در نفرآباد وجود دارد که ۲۰۰پلاک توسط شهرداری تهران تملک شده و ۳۰۰پلاک هم در مالکیت اشخاص حقیقی، حقوقی و نهادها قرار دارد. نفرآباد یک محله تاریخی محسوب می‌شود و دارای ضوابط خاصی در ساخت‌وساز است. آنطور که مهدی مزینانی، معاون معماری و شهرسازی شهرداری منطقه۲۰ عنوان کرده: «با تلاش‌های مدیریت شهری ششم، طرح بازآفرینی محله نفرآباد در کمیسیون ماده ۵ مورد بازبینی قرار گرفت و طرح جدید مصوب و براساس آن یک‌طبقه تشویقی پیش‌بینی شد. همچنین با مساعدت وزارت میراث فرهنگی، محدودیت ارتفاع از ۱۰.۵به ۱۴متر افزایش یافت.» طبق مصوبه جدید کمیسیون ماده۵ املاک ۱۰۰تا ۱۵۰متر ۴طبقه و املاک زیر ۱۰۰متر هم ۳طبقه مجوز ساخت می‌گیرند. البته تأمین پارکینگ در ملک هم مطالبه اهالی بود که به‌گفته مزینانی در معبرهای ۶متر و به بالا اهالی درصورت تمایل می‌توانند پارکینگ خود را در زیر زمین تأمین کنند.
احداث ۳۳۶واحد مسکونی
شهرداری تهران در قالب قرارگاه مسکن حدود ۳۵پروژه مسکونی و ۹طرح خدماتی را در ۲۰۰پلاک تملک شده بارگذاری کرده است. به گفته مهدی هدایت، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران ساخت ۳۳۶واحد مسکونی و ۸پارکینگ، زائرسرا و... در نفرآباد عملیاتی شده است که بخشی از آنها تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسند. با رونق ساخت‌وساز در این محله، تأمین سرانه‌های خدمات، لازم و ضروری است و ازاین‌رو شهرداری تهران تأمین سرانه‌ها ازجمله فضای سبز و ... را در املاک خود بارگذاری کرده است تا کمبودهای محله جبران شود و شهروندان در این زمینه دچار ضرر و زیان نشوند.
رضایت‌بخش بودن فرایند ساخت‌وساز
امروز با تلاش کارشناسان و مشاوران دفتر توسعه محله نفرآباد، فرایند ساخت‌وساز تسهیل و آهنگ زندگی نواخته شده و آسیب‌های اجتماعی به حداقل رسیده‌اند. جعفر شربیانی، عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران فرایند نوسازی این محله را رضایت‌بخش ارزیابی کرده و گفته است که هم طرح بازآفرینی و هم نوسازی توسط مردم خوب پیش می‌رود. محله در حال تحول است و امیدواریم به‌زودی شاهد بهبود کیفیت زندگی اهالی در این محله باشیم. البته در این میان برخی از گلایه‌ها درخصوص آلودگی‌های صوتی و موضوع انشعابات فاضلاب هم وجود دارد که به‌گفته شربیانی این موارد در حال پیگیری است و مسئولان مربوطه قول‌های مساعد داده‌اند.
همشهری_زینب زینال‌زاده
تماشای معماری آلوار آلتو
