به گزارش رسانه " اخـبــار معـمـاری  " به نقل از ایسنا، مهناز اشرفی اظهار کرد: آمار دقیقی از تعداد معماری‌های دستکند در کشور وجود ندارد، چون بسیاری از سایت‌های دستکند به دلیل اینکه عامل دفاعی، سکونتگاه و یا در زمان جنگ پناهگاه بوده‌اند  طوری ساخته شده‌اند که ورودی آنها از دید پنهان باشد.

وی ادامه داد: همچنین ورودی خیلی از سایت‌ها در اثر سیل و مخاطرات طبیعی پوشیده شده‌اند و قابل شناسایی نیست، ولی با توجه به بافت زمین کشورمان که در بسیاری از نقاط قابلیت کندن وجود دارد و همچنین گدازه‌ها و خاکسترهای آتشفشانی که سرد شده و رگه‌ها و لایه‌هایی از یک نوع سنگ توف، که از سنگ نرم‌تر و از خاک محکم‌تر است و برای کندن مناسب بوده را در بسیاری نقاط مختلف کشورمان داریم.

رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی و فرهنگی میراث کشور تصریح کرد: مجموعه‌ی این موارد باعث شده، بسیاری از آثار دستکند همچنان از دید پنهان باشد.

وی عنوان کرد: شهرهای زیرزمینی بزرگی مثل سامن ملایر، ارزانفورد همدان، نوش‌آباد اصفهان و خیلی از شهرهای دیگر در اثر عملیات‌های توسعه عمرانی به صورت اتفاقی پیدا شده‌اند؛ بطور مثال کشاورزی در حال شخم زدن زمین بوده که اتفاقی به یک حفره‌ای برخورد کرده و بعدا مشخص شده که یک شهر زیرزمینی است.

اشرفی اضافه کرد: بخش دیگری از معماری دستکند کشور که مقاله ارائه شده دکتر علی‌بیگی هم گواه بر این دارد که ترکیب دستکند و دست‌ساز است و با بسیاری از بناها و مجموعه‌هایی روبرو هستیم که در آغاز پیدایش و ایجاد، دستکند بوده‌اند ولی در طول زمان با توجه به نیازهایی که وجود داشته یا توسعه‌هایی که صورت گرفته در جلوی آن فضا و یا به دلایل امنیتی خواستند ورودی را پنهان کنند، همچنین ساخت‌وسازهایی صورت گرفته  باعث می‌شود که از دید پنهان بمانند.

نمی‌توان آمار دقیقی در رابطه با تعداد معماری‌های دستکند ارائه داد

رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی و فرهنگی میراث کشور یادآور شد: بنابراین نمی‌توان آمار دقیقی در رابطه با تعداد معماری‌های دستکند ارائه داد، البته چون تحقیقات زیادی در این رابطه انجام شده، می‌توان گفت تقریبا در تمام استان‌ها، نمونه‌هایی از معماری دستکند وجود دارد، برخی شناسایی شده و می‌دانیم که تعداد بسیار زیادی از آثار، منتظر پژوهشگرانی هستند که با برگزاری این همایش‌ها، انگیزه لازم را پیدا کنند تا بتوانند این آثار را شناسایی، معرفی و حفظ و احیا کنند.

وی تصریح کرد: این آثار به خاطر دوام زیادی که دارند، در طول زمان مرتبا مورد استفاده قرار گرفته‌اند، برای مثال با توجه به اینکه مرکز ثقل این آثار در زیر سطح زمین قرار گرفته‌اند، در مقابل زلزله بسیار مقاوم هستند و با توجه به اینکه از تخریب دور بوده‌اند، سالم مانده و در طی زمان مورد استفاده قرار گرفته‌اند و همین کار را برای باستان‌شناسان و گاه‌نگاری و تعیین زمان ساخت سخت می‌کند.

اشرفی گفت: اگر شهری به‌دلیل سیل یا آتش‌سوزی زیر خاک فریز شود، وقتی کاوش انجام شود با استفاده از اقلام فرهنگی، به راحتی می‌توان زمان ساخت آن شهر یا بنا را تخمین زد، اما در خصوص معماری دستکند، چون مرتبا از این فضاها استفاده شده و کاربردهای مختلفی مانند نیایشگاه، سکونتگاه و حتی زاغه‌ای داشته‌اند تخمین قدمت، کاری بسیار دشوار است که اتفاقا این مهم یکی از چالش‌ها و موضوعاتی بود که در این همایش تاکید شد امیدواریم که در بیانیه‌ای که با توجه به جمع‌بندی مقالات و مباحث مطرح شده در اختتامیه منتشر خواهد شد بتوانیم روی این موضوع متمرکز شویم و به پژوهشگران و پژوهشگاه این تاکید را کنیم روی این موضوع بیشتر از پیش متمرکز شوند.